Gavroche – fikcyjna postać z powieści Wiktora Hugo Nędznicy.

Gavroche urodził się w Montfermeil, był synem oberżysty Thénardiera i jego żony. Jako dwunastoletni chłopiec żył na ulicy; nocował w zdewastowanej rzeźbie słonia na placu Bastylii. Zaradny i pełen optymizmu, kierował się w swoim postępowaniu poczuciem sprawiedliwości i dobrocią – zaopiekował się dwoma przypadkowo napotkanymi chłopcami (nie wiedząc, że to jego bracia), zabrał bandycie Montparnasse’owi skradzioną sakiewkę, by podarować ją ubogiemu panu Mabeuf.

W czasie republikańskiego powstania w 1832 Gavroche dołączył do studentów, na których czele stał Enjolras. Rozpoznał w ich szeregach przebranego policjanta – Javerta. W pierwszym szturmie na barykadę został uratowany przez Mariusza, który, chcąc ocalić mu życie, wyprawił go z listem do Kozety. Gavroche przekazał jednak list spotkanemu na ulicy Valjeanowi i wrócił, by walczyć dalej. Usłyszawszy, że powstańcom kończy się amunicja, wybiegł przed barykadę zbierać patrony pozostałe w ładownicach zabitych gwardzistów narodowych. Zauważony przez żołnierzy, nie uciekł, lecz zbierał je dalej, śpiewając ludową piosenkę, aż do momentu, gdy został zastrzelony.

Gavroche, określany jako „atom Paryża”, jest ucieleśnieniem szczególnych cech przypisywanych przez Wiktora Hugo całemu Paryżowi: wewnętrznego niezachwianego optymizmu, woli walki o sprawiedliwość społeczną, dobroci i otwartości nawet w najtrudniejszych warunkach ekonomicznych. Postać została nakreślona z dużą dozą realizmu – Gavroche posługuje się typowym dla niższych klas społecznych słownictwem, śpiewa również – obok ułożonych przez Hugo – autentyczne paryskie piosenki z pierwszej połowy XIX wieku.

W szerszym kontekście Gavroche jest symbolem ludu w ogólności – ubogiego, lecz dobrego z natury, gotowego do poświęceń i śmierci w walce o wolność. Inspiracją dla powstania tej postaci były – wspominani zresztą na kartach utworu – m.in. „dzieci-bohaterowie” z czasów rewolucji francuskiej – Joseph Agricol Viala i Joseph Bara.

• Nędznicy
• Gawroszka
• Wolność wiodąca lud na barykady

• R. Journet, G. Robert, Le mythe du peuple dans «Les Misérables», Éditions Sociales, Paris 1964