For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Frygana.

Frygana

Frygana z dominacją Thymbra capitata na Krecie
Frygana wiosną na Cyprze

Fryganaformacja roślinna niskich krzewów i roślin zielnych występująca na suchych i skalistych siedliskach we wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego[1]. Na fizjonomię formacji kluczowy wpływ mają rzadko rosnące, poduchowate krzewinki zwykle o wysokości do 0,3 m[2] (wysokość roślinności nie przekracza 0,6 m[3]). Jest odpowiednikiem garigu kształtującego się w zachodniej części obszaru śródziemnomorskiego w podobnych warunkach[1] (zwykle jednak z nieco wyższą roślinnością[3]). W niektórych ujęciach zbiorowiska te opisywane są zbiorczo pod nazwą garig[4] (wówczas frygana stanowi regionalne określenie niskich, suchych zarośli, analogicznie jak tomillares w Hiszpanii, batha w Palestynie[5]). Jednak ze względu na odmienną kompozycję florystyczną zbiorowisk garig i frygana są klasyfikowane do innych klas zespołów lub grup rzędów zespołów roślinnych typowych dla odpowiednio zachodniej i wschodniej części basenu śródziemnomorskiego[6].

Warunki geograficzno-klimatyczne i edaficzne

[edytuj | edytuj kod]
Frygana z Lithodora hispidula na Cyprze
Frygana z Lavandula stoechas na Cyprze

Frygana występuje od wschodnich wybrzeży Morza Adriatyckiego i Jońskiego (Dalmacja, Albania, Grecja), poprzez cały pozostały obszar Grecji, w tym jej północną część, dalej na wschód po Cypr i wybrzeża południowej części Azji Mniejszej. Wykształca się także w północnej Afryce na wybrzeżach Cyrenajki[6].

Formacja w formie typowej rozwija się na skałach wapiennych[7], ale zaliczane są do niej też zbiorowiska powstające na kwarcowych skałach kwaśnych i ultrazasadowych[6]. Charakterystyczne dla tej formacji są wysokie temperatury i susza w okresie letnim[7]. W niektórych ujęciach zaliczana jest do formacji typowych dla półpustyń[8].

Szata roślinna

[edytuj | edytuj kod]

W obrębie frygany nie rosną drzewa, krzewy są obecne, ale niskie[7], zwykle do wysokości 0,3 m[1]. Dominują aromatyczne byliny z rodziny jasnotowatych oraz kolczaste i cierniste suchorośla[7]. Liczne rośliny wieloletnie przybierają formę poduszkową – ich pędy są silnie rozkrzewione i w zarysie półkuliste[2]. Wczesną wiosną licznie rozwijają się tu także rozmaite rośliny bulwiaste[7]. Flora frygany jest bardzo zróżnicowana, tylko w Grecji formację tworzy ponad 200 gatunków[5]. Szczególnie bogate florystycznie zbiorowiska frygany występują na obszarach w pobliżu brzegów morskich[7]. Pokrycie roślinności jest jednak często niewielkie – na dużych powierzchniach występuje naga gleba lub skały[7].

Większość roślin rosnących we fryganie kwitnie wiosną (często nawet zaczyna już zimą) – wtedy rozwijają się i rozkwitają pędy roślin bulwiastych z takich rodzajów jak: szafran, śniedek, szafirek, złoć, szachownica, Romulea. Wówczas też kwitną liczni w tej formacji przedstawiciele storczykowatych, zwłaszcza z rodzaju dwulistnik i storczyk. Wczesnym latem masowo rozkwitają we fryganie liczne gatunki roślin jednorocznych. Z początkiem lata (koniec czerwca) liczba roślin kwitnących dramatycznie spada. Kwitną latem jednak niektóre krzewy i krzewinki (zwłaszcza szczodrzenica sitowata i Genista acanthoclada), liczne w tych zbiorowiskach gatunki powoju i bardzo liczne w tej formacji gatunki jasnotowatych: Thymbra capitata i inne macierzanki, lawenda, szałwia. Do roślin kolczastych należą często dominujące w zbiorowiskach takie gatunki jak: krwiściąg ciernisty, kapary cierniste, wilczomlecz kłujący, Calicotome villosa, Globularia alypum. We wschodniej części zasięgu formacji częstym dominantem jest Lithodora hispidula[7].

Syntaksonomia

[edytuj | edytuj kod]

W klasyfikacji syntaksonomicznej roślinności zespoły tworzące fryganę zaliczane są do specyficznej dla wschodniej części basenu Morza Śródziemnego klasy Cisto-Micromerietea lub do grup rzędów typowych dla tego obszaru w ramach zbiorczej klasy Ononido-Rosmarinetea, obejmującej zbiorowiska zaroślowe całego obszaru śródziemnomorskiego, rozwijające się na skałach wapiennych[6]. Do rzędów zespołów typowych dla frygany należą[6]:

Na kwarcowych skałach kwaśnych i ultrazasadowych formują się w obszarze śródziemnomorskim zbiorowiska zaliczane do klasy Cisto-Lavanduletea stoechadis, które w obszarze wschodniośródziemnomorskim klasyfikowane są do rzędu[6]:

  • Lavandulo stoechadis-Hypericetalia olympici – frygana na skałach kwarcowych i ultrazasadowych.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Inne zaroślowe i zaroślowo-leśne formacje śródziemnomorskie[2]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Alicja i Jerzy Szwykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 235. ISBN 83-214-1305-6.
  2. a b c Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Europa, Azja, Afryka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 105. ISBN 83-01-07584-8.
  3. a b O.W. Archibold: Ecology of World Vegetation. Dordrecht: Springer Science, 1995, s. 136. ISBN 978-94-010-4008-2.
  4. Marjorie Blamey, Christopher Grey-Wilson: Wild Flowers of the Mediterranean. London: A&C Black, 2004, s. 10-11. ISBN 0-7136-7015-0.
  5. a b Oleg Polunin, Anthony Huxley: Flowers of Mediterranean. London: Chatto & Windus, 1981, s. 11-12. ISBN 0-7011-2284-6.
  6. a b c d e f Ladislav Mucina i in.. Vegetation of Europe: hierarchical floristic classification system of vascular plant, bryophyte, lichen, and algal communities. „Applied Vegetation Science”. 19, 1, s. 99-104, 2016. DOI: 10.1111/avsc.12257. 
  7. a b c d e f g h Anthony Huxley, William Taylor: Flowers of Greece and the Aegean. London: Chatto & Windus, 1977, s. 23-28. ISBN 0-7011-2228-5.
  8. P.P. Wtorow, N.N. Drozdow: Biogeografia kontynentów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 246. ISBN 83-01-02854-8.
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Frygana
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?