For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Führerhauptquartier Werwolf.

Führerhauptquartier Werwolf

Ten artykuł dotyczy kwatery głównej Hitlera. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Lokalizacja Werwolf na tle pozostałych głównych kwater Hitlera
Obwód winnicki

Werwolf (pol. wilkołak) – w latach 1942–1943 kwatera główna Hitlera (niem. Führerhauptquartier – FHQ) w czasie wojny ze Związkiem Radzieckim. Po wojnie znalazła się w obwodzie winnickim (ukr. Вінницька область) Ukrainy, ok. 10 km na północ od Winnicy, w okolicy Stryżawki, pomiędzy Bondariami a Mychajliwką, na wschód od szosy do Żytomierza.

W nazwie (kryptonimie) kwatery znajdowało się często słowo wilk (niem. Wolf), od pseudonimu partyjnego Hitlera – "Pan Wilk" (niem. Herr Wolf). W tym wypadku Hitler wykorzystał grę słów wolf (wilk) oraz wehr (zbrojny).

Budowę oznaczoną kryptonimem Anlage Eichenhein (pol. Obiekt Dębowy Gaj) rozpoczęto w listopadzie 1941 siłami Organizacji Todt i miejscowej ludności (w późniejszym etapie rozbudowy wykorzystywano wyłącznie Organizację Todt). Kwaterę ulokowano w równym, sosnowym pasie leśnym o średnicy pni rzędu 20–30 cm. Zbudowano ponad 20 baraków z drewnianych bali z dwuspadowymi dachami (w tym m.in. mieszkania generalicji, herbaciarnię, kino, łaźnię, saunę, zakład fryzjerski). Mieszkanie i biuro Hitlera z nieodłączną salą kominkową używaną do tzw. narad sytuacyjnych przypominało skromny drewniany domek. Powstał także jeden schron przeciwlotniczy klasy „B” (dwa pozostałe obiekty betonowe wybudowano w kwaterze "Hegewald"). Łącznie wybudowano ok. 80 różnorakich obiektów. Budynki i drogi zostały zamaskowane siatkami, a miejsca po wyciętych drzewach uzupełniono nowymi nasadzeniami. Wśród budowli był także basen przeciwpożarowo-kąpielowy z którego jednak nikt nie korzystał z uwagi na zbyt często wymienianą, czerpaną ze studni głębinowej, a zatem zimną wodę.

Ze względu na stosowaną unifikację budowy i wyposażenia wnętrz, nawet wytrawni znawcy mają problemy z rozpoznaniem które ze zdjęć zrobiono w kwaterze Wolfsschanze, a które w Werwolf (w wielu poważnych wydawnictwach, a nawet w Archiwum Fotograficznym Hoffmanna (niem. Fotoarchiv Hoffmann) mogą zdarzać się błędy w opisach lub podany opis zawiera alternatywę).

Ochronę zewnętrzną kwatery stanowiły zasieki, ogrodzenie z siatki i szereg wykopanych w ziemi posterunków wartowniczych połączonych pomiędzy sobą siecią podziemnych korytarzy co istotnie wyróżniało Werwolf spośród innych FHQ. Na otaczających las dębach umieszczono także platformy obserwacyjne (ambony).

Z chwilą zamieszkania w niej Hitlera, kryptonim kwatery przemianowano na Werwolf. Podobnie jak w Wilczym Szańcu, samą kwaterę główną otaczały kwatery:

  • Dowództwa Wojsk Lądowych – OKH (niem. Oberkommando des Heeres) w zaadaptowanych budynkach Uniwersytetu w Winnicy
  • Dowództwa Floty Powietrznej – OKL (niem. Oberkommando der Luftwaffe) kryptonim Steinbruch
  • Szefa Kancelarii Rzeszy (niem. Quartier des Chefs der Reichskanzlei) Lammersa
  • Szefa SS i Gestapo (niem. Quartier des SS und Gestapo Chef) Himmlera
  • Ministra Spraw Zagranicznych (niem. Residenz des Aussenministers) Ribbentropa

Trzy ostatnie z wymienionych ulokowano pod kryptonimem "Hegewald" w jednym miejscu, u wylotu z Żytomierza w kierunku Winnicy.

Pozostałości po jedynym bunkrze kwatery

Adolf Hitler przebywał w FHQ Werwolf trzykrotnie:

  • 16.07 – 30.10.1942
  • 19.02 – 13.03.1943
  • 27.08.1943 (niecały dzień)

Przed opuszczeniem Niemcy zniszczyli naziemne obiekty, nie mniej przez następnych 40 lat Armia Czerwona systematycznie równała wszystko z ziemią, a w podziemnych korytarzach detonowano niewypały. Jedyne widoczne do dziś ślady to basen, fragmenty rozstrzelonego na dużej powierzchni bunkra i zejścia do podziemnych tuneli. Od 2000 roku trwała na Ukrainie dyskusja jak wykorzystać te resztki turystycznie. A w 2013 roku tam została stworzona ścieżka turystyczna.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Franz W Seidler, Dieter Zeigert, Kwatery Główne Führera, Adam Grabowski (tłum.), Warszawa: wyd. Colori, 2001, ISBN 83-913459-6-3, OCLC 830302628.
  • Ian Baxter, Kwatery wojenne Hitlera, Grzegorz Siwek (tłum.), Warszawa: Bellona, 2001, ISBN 83-11-09268-0, OCLC 830295066.
  • Byłam Sekretarką Adolfa Hitlera, Christa Schroeder, wyd. Bellona 2000, ISBN 83-11-08974-4
  • Zeznania sekretarki; 12 lat u boku Hitlera 1933–1945, brak autora, wyd. KDC 2005, ISBN 83-7404-300-8

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]


{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Führerhauptquartier Werwolf
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?