Eugeniusz Dąbrowski (ur. 16 maja 1901 w Warszawie, zm. 8 kwietnia 1970 w Warszawie) – ksiądz, biblista, tłumacz Nowego Testamentu, krytyk i nauczyciel akademicki Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego.

Dąbrowski urodził się 16 maja 1901 roku na warszawskiej Pradze w domu rodzinnym przy ul. Białostockiej 4^[1].

Ojciec jego, Jan Dąbrowski, był niewykwalifikowanym robotnikiem (w fabryce Wulkan), a matka, Ludwika, zajmowała się wychowywaniem dzieci. Edukację pobierał u sąsiada-nauczyciela, następnie w męskim gimnazjum na Pradze (obecnie VIII Liceum Ogólnokształcące im. Władysława IV w Warszawie). Dla pochodzącego z biednej rodziny Dąbrowskiego nauka była możliwa dzięki stypendium księżnej Marii Michałowej Radziwiłłowej. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej Dąbrowski (wówczas kleryk), udał się na front do służb sanitarnych bez zgody władz seminaryjnych. Te próbowały usunąć Dąbrowskiego i innych alumnów z seminarium, jednak na skutek interwencji władz Kościoła warszawskiego utrzymano ich.

W grudniu 1923 otrzymał z rąk bpa Stanisława Galla święcenia kapłańskie. Jeszcze przed święceniami zawarł w Nuncjaturze Apostolskiej w Warszawie znajomość z ks. G.B. Montinim (w latach 1963-1978 papież Paweł VI), któremu niejednokrotnie służył jako tłumacz. W 1926 Dąbrowski doktoryzował się na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego. Następnie, w latach 1926–1929 Dąbrowski odbył specjalistyczne studia w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie. Przez rok przebywał w Anglii (Oksford, Cambridge), a po trzyletnich studiach w Rzymie odbył półroczną podróż po Bliskim Wschodzie (Turcja, Syria, Palestyna, Egipt).

Po powrocie do Polski w 1929 został profesorem Pisma Świętego w Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. W tym charakterze pracował przez piętnaście lat. Habilitował się na UW w 1932, a w 1934 otrzymał stypendium Funduszu Kultury Narodowej na odbycie specjalnych studiów w École des Hautes Études w Paryżu. Był docentem Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego^[2].

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej Papieski Instytut Biblijny nadał ks. Dąbrowskiemu stopień doktora nauk biblijnych (na podstawie rozprawy napisanej w języku francuskim pt. La Tranfiguration de Jésus – pol. O przemienieniu Jezusa). Aktu promocji doktorskiej dokonał ówczesny sekretarz stanu Stolicy Świętej kard. Eugenio Pacelli, który później w latach 1939–1958 zasiadał na Stolicy Piotrowej jako papież Pius XII^[3]. Ks. Dąbrowski został pierwszym Polakiem, który otrzymał tytuł doktora nauk biblijnych^[2] i był przez długi czas pozostawał jedynym Polakiem posiadającym ten stopień naukowy.

W lutym 1944 ks. Dąbrowski został zwolniony z funkcji profesora w Warszawskim Seminarium Duchownym i został proboszczem parafii Bożego Ciała na Kamionku w Warszawie (i pozostał nim do śmierci). We wrześniu 1944 uratował przed wysadzeniem w powietrze wotywną świątynię pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej (dziś konkatedrę młodej diecezji warszawsko–praskiej)^[4]. W kamionkowskiej parafii ks. Dąbrowski przez ponad 26 lat rozwijał szeroko zakrojoną działalność duszpasterską.

Po wojnie włączył się w nurt pracy politycznej w kraju. W latach 1951–1953 był wiceprzewodniczącym Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich przy Polskim Komitecie Obrońców Pokoju. Osobę jego łączono z ruchem PAX, który pod auspicjami ówczesnej władzy zrzeszać miał "postępowych katolików". Ks. Dąbrowski odegrał znaczną rolę w powstaniu Instytutu Wydawniczego PAX. 12 grudnia 1952 r. wygłosił główny referat zjazdu duchowieństwa we Wrocławiu, bardzo krytycznie oceniający działania Episkopatu, zwłaszcza prymasa Wyszyńskiego. W podobnym tonie publikował też na łamach organu prasowego PAX Słowo Powszechne Jednak w końcu września 1953 r., po aresztowaniu przez komunistów kard. Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski, zerwał definitywnie kontakty z tym środowiskiem i już ich nie nawiązał^[5].

Ksiądz Eugeniusz Dąbrowski zmarł w Warszawie (w Szpitalu Grochowskim) 8 kwietnia 1970. Pochowany został na warszawskim cmentarzu Bródnowskim (kwatera 5B-5-1). Przy jego trumnie w kościele Matki Bożej Zwycięskiej na Kamionku modlił się m.in. kard. Stefan Wyszyński.

Wykaz publikacji ks. Dąbrowskiego z lat 1921-1979 zawiera 288 pozycji^[6].

Najważniejszą publikacją ks. Dąbrowskiego był przekład Nowego Testamentu. Pierwsze wydanie tego tłumaczenia, przy którego ustaleniu ostatecznej formy literackiej brał udział wybitny językoznawca prof. Witold Doroszewski, ukazało się w roku 1947. Rok później ks. Dąbrowski został przyjęty na audiencji przez papieża Piusa XII, otrzymując aprobatę i błogosławieństwo^[7]. Przekład Dąbrowskiego oparty był na Wulgacie, a następnie na językach oryginalnych. W latach 50. i 60. wykorzystywano w lekcjonarzach i mszale, aż do wydania lekcjonarza opartego na Biblii Tysiąclecia.

Istotną pozycją w jego dorobku jest praca redakcyjna wraz z Feliksem Gryglewiczem nad 12-tomowym zbiorowym komentarzem do ksiąg Nowego Testamentu, (Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu - komentarze KUL), który był pierwszą taką pracą w historii polskiej biblistyki, przyczyniając się do upowszechnienia najnowszych wyników badań na tym polu. W serii tej opublikował również własne komentarze do Dziejów Apostolskich i obu Listów do Koryntian.

W oparciu o jego przekład powstała pierwsza w Polsce synopsa Ewangelii.

Jako biblista, ks. Dąbrowski znany był z kategorycznych wypowiedzi i ciętego języka. Krytykował m.in. pierwsze wydanie Biblii Tysiąclecia, określając ją mianem „Biblii tysiąca błędów”^[8], oskarżając wręcz niektórych tłumaczy o nieznajomość języków, z których tłumaczyli. Późniejsze liczne rewizje Biblii Tysiąclecia potwierdziły część tych zarzutów.

Dąbrowski zorganizował pracę nad pierwszym polskim przekładem dzieła Józefa Flawiusza Antiquitates Iudaicae. Przekład został dokonany przez Zygmunta Кubiаka i Jana Radożусkiego, ale nad całością czuwał on sam. Dzięki Dąbrowskiemu rozpoczęto wydawanie komentarzy naukowych do Starego i Nowego Testamentu^[9].

Kardynał Stefan Wyszyński tak scharakteryzował osobę ks. Dąbrowskiego w przemówieniu miesiąc po jego śmierci:

Znaliśmy go wszyscy i umieliśmy dostrzec jego zarówno dobre cechy charakteru, jak i trudne. Jesteśmy jednakże zdania, że te dobre cechy brały zdecydowanie górę nad jego trudnym charakterem i usposobieniem weredyka, nie liczącego się z nikim. Umiał zachować postawę kapłańską zawsze. Gdy zorientował się, że się pomylił, umiał się wycofać, zrezygnować z linii, która nie potwierdziła jego nadziei. Imponował wszystkim swoją ogromną pracowitością, która dobiła go, bo noce spędzał przy pracy naukowej – nad książkami. [...] Ufamy, że zasługi jego w dziedzinie krzewienia nauk biblijnych i upowszechnienia Pisma świętego Dobry Bóg należycie oceni i wynagrodzi^[10].

• Na szlakach działalności Chrystusa w Palestynie. Druk. Archidiecezjalna, Warszawa 1932, s. 198.
• Chrystjanizm a judaizm [w:] Chrystjanizm wobec niewiary i ateizmu wydanej jako t. 10 "Warszawskich Studiów Teologicznych", Polskie Towarzystwo Teologiczne, Warszawa 1935. s. 31.
• Chrystus. Nakładem Archidiecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej, Warszawa 1939, s. 299.
• Ewangelie. Ich powstanie i rodzaj literacki, Wyd. 2 popr. i uzup., Niepokalanów 1949. s. 168.
• Problemat Chrystusa we współczesnej literaturze katolickiej. Pallottinum, Poznań 1950., S. 80.
• Studia biblijne. Wyd. 2 popr., Pallottinum, Poznań 1952. 221,
• Życie Jezusa Chrystusa w opisie Ewangelistów. Wyd. 2., Pallottinum, Poznań 1952, s. 409.
• Święty Paweł. Życie i pisma. Wyd. 2., Wyd. Pallottinum, Poznań 1952, s. 335,
• Prolegomena do Nowego Testamentu. Wyd. 2 popr. i uzup. Wyd. PAX, Warszawa 1952, s. 275.
• Dzieje Pawła z Tarsu. wyd. 2 popr, : Pax, Warszawa 1953. s. 685.
• Glossy i odkrycia biblijne. Wyd. PAX, Warszawa 1954, s. 264
• Konkordancja podręczna Pisma świętego Nowego Testamentu, Albertinum, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań [etc.] 1955, s. 431,
• Synopsa łacińsko-polska czterech Ewangelii. Synopsis latino-polonica quattour Evangeliorum cum prolegomenis. Pallottinum, Poznań 1955, s. 332
• Życie Jezusa Chrystusa w opisie Ewangelistów. Przekład i komentarz ks. Eugeniusza Dąbrowskiego. wyd. 4, Pallottinum, Poznań 1957. s. 521.
• Religie świata. Praca zbiorowa. (red.). Wyd. PAX, Warszawa 1957, s.627.
• Nowy Testament na tle epoki : geografia - historia - kultura. T. 2, Kultura. Pallottinum, Poznań 1958.
• Pismo święte w duszpasterstwie współczesnym. (red.), Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wyd. TNKUL, Lublin 1958, s. 304.
• Podręczna encyklopedia biblijna. Praca zbiorowa. T. 1-2. (Red.), Księgarnia św. Wojciecha, Poznań [etc.] 1959.
• Odkrycia w Qumran nad Morzem Martwym a Nowy Testament, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań impr. 1960, s. 172
• Prolegomena do Nowego Testamentu. Wyd. 3 zm. i powiększ., Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1960. X, 683 s.
• Dzieje Apostolskie. Wstęp - przekład z oryginału - komentarz. Wyd. Pallottinum, Poznań 1961. s. 615
• Pismo święte Nowego Testamentu. Wstęp, nowy przekład z języka greckiego, komentarz. Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań [etc.]1961, s. 858.
• Religie Wschodu. Rozprawę wstępną: Pojęcie religii, jej geneza i rozwój napisał ks. Edward Bulanda T.J. Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1962. s. 458.
• Nowy Testament na tle epoki. Geografia - historia - kultura. T. 1, Geografia - historia, Wyd. Pallottinum, Poznań 1958. s. 387
• Pismo Święte Nowego Testamentu w 12 tomach. Wstęp - przekład z oryginału - komentarz, red. ks. Eugeniusz Dąbrowski, Katolicki Uniwersytet Lubelski,
• Listy do Koryntian. Wstęp - przekład z oryginału - komentarz. Pallottinum, Poznań 1965, s. 543
• Ewangelie i Dzieje Apostolskie. Wstęp, nowy przekład z Wulgaty, komentarz. Wyd. 18, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań, Warszawa, Lublin 1965., s. 480.
• Proces Chrystusa w świetle historyczno-krytycznym. Wyd. 3 zm. i powiększ., Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1965. s. 323
• Sobór Watykański II a biblistyka katolicka, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1967. 457 s.
• Nowy polski przekład Pisma Świętego z języków oryginalnych. Krytyczna ocena tzw. Biblii Tysiąclecia. Londyn 1967. s. 58.
• Konfrontacje. Drogi rozwoju współczesnej biblistyki Nowego Testamentu. Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1970, s. 500.

• Nowy Testament w przekładzie Eugeniusza Dąbrowskiego
• Księża patrioci

• Hubert Jerzy Kaczmarski, Humanissimus Auctor w: Collectanea Theologica, 69 (1999) (z modyfikacjami autora)
• M. Kossowska, Dąbrowski Eugeniusz, PEB II 741-823;
• F. Gryglewicz, Pięćdziesiąt lat sekcji biblijnej na KUL, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 15 (1968) z. 1, 5-32;
• F. Gryglewicz, Ksiądz profesor Eugeniusz Dąbrowski, ZNKUL 13 (1970) z. 4, 93-95;
• F. Gryglewicz, Wspomnienie o śp. księdzu Eugeniuszu Dąbrowskim, WAW 40 (1970) 376-380
• J. Kudasiewicz, Śp. ksiądz profesor Eugeniusz Dąbrowski (1901-1970), Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 18(1971) z. 1, 131-134
• E. Firlej, Ksiądz Eugeniusz Dąbrowski jako komentator ksiąg biblijnych, Lublin 1976 (mpsBKUL)
• Ksiądz Eugeniusz Dąbrowski (1901-1970), naukowiec i duszpasterz, Materiały Problemowe 5(1976) 111-116
• M. Bajerowicz, Ksiądz Eugeniusz Dąbrowski jako badacz życia i dzieł świętego Pawła Apostoła w świetle krytyki, Pz 1977 (mpsBSemPz)
• E. Firlej, Przemienienie Chrystusa według synoptyków, Novum 18(1977) z. 4-5, 83-90
• T. Krawczyk, Badania nad „Ewangeliami" księdza Eugeniusza Dąbrowskiego a współczesna egzegeza, Lb 1978 (mpsBKUL)
• S. Kuk, Badania nad osobą świętego Pawia, jego misyjną działalnością l twórczością literacką w dziełach księdza Eugeniusza D. na tle współczesnej biblistyki, Lublin 1978 (mpsBKUL).
• J. Kudasiewicz, Dąbrowski Eugeniusz, [w:] Encyklopedia Katolicka, T. 3, Lublin 1979, kol. 1063-1064
• P. Nitecki, Ks. Eugeniusz Dąbrowski. Apostoł Pisma Świętego, Warszawa 1982