Epidexipteryx
| Epidexipteryx | |||
| Zhang, Zhou, Xu, Wang i Sullivan, 2008 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | celurozaury | ||
| (bez rangi) | maniraptory | ||
| (bez rangi) | ?Paraves | ||
| (bez rangi) | ?Avialae | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Epidexipteryx | ||
| Gatunki | |||
| |||
Epidexipteryx – rodzaj teropoda z grupy maniraptorów (Maniraptora) żyjącego w późnej jurze na obecnych terenach Azji. Został opisany w 2008 roku przez Zhanga Fuchenga i współpracowników na podstawie niemal kompletnego szkieletu odkrytego w osadach Daohugou na terenie Mongolii Wewnętrznej w północno-wschodnich Chinach, datowanych na około 168–152 mln lat[1].
Charakteryzował się kombinacją cech typowych dla różnych grup teropodów, zwłaszcza owiraptorozaurów. Jego czaszka przypomina czaszkę prymitywnego ptaka sapeornisa, owiraptorozaurów oraz terizinozaurów. Epidexipteryx miał zęby jedynie w przedniej części pyska. Były one bardzo długie i zakrzywione do przodu – spośród teropodów cecha ta spotykana jest jedynie u masjakazaura. Budowa anatomiczna reszty szkieletu, jak również analizy kladystyczne przeprowadzone przez Zhanga i in. sugerują, że Epidexipteryx jest taksonem siostrzanym do Epidendrosaurus i razem tworzą klad bazalnych przedstawicieli Avialae – Scansoriopterygidae[1]. Późniejsze analizy potwierdzały taką hipotezę (np. Lee i Worthy, 2012[2]), jednak w analizie kladystycznej przeprowadzonej przez Turnera i współpracowników (2012) Epidexipteryx zajmuje bardziej bazalną pozycję wśród maniraptorów – według niej jest jedynym znanym przedstawicielem Paraves nienależącym do Eumaniraptora. Aby uzyskać drzewo filogenetyczne, według którego Epidexipteryx należał do Avialae, koniecznie jest wydłużenie drzewa o dwa stopnie w stosunku do najbardziej parsymonicznego. Wystarczy natomiast wydłużenie drzewa tylko o jeden stopień w stosunku do najbardziej parsymonicznego, aby uzyskać drzewo, według którego Epidexipteryx był bazalnym owiraptorozaurem; autorzy zaznaczyli, że E. hui budową szkieletu, w tym zwłaszcza budową czaszki, bardzo przypomina bazalne owiraptorozaury. Według odrębnej analizy, w której uwzględniono rodzaj Epidendrosaurus ten rodzaj i Epidexipteryx nie są szczególnie blisko spokrewnione – Epidendrosaurus jest bazalnym przedstawicielem Avialae, zaś Epidexipteryx pozostaje przedstawicielem Paraves nienależącym do Eumaniraptora; wymuszenie, by Epidexipteryx i Epidendrosaurus stały się taksonami siostrzanymi (wewnątrz Avialae) wymaga wydłużenia drzewa filogenetycznego o cztery stopnie w stosunku do najbardziej parsymonicznego[3].
Mierzący około 24,5 cm ogon Epidexipteryx jest stosunkowo znacznie krótszy niż u epidendrozaura i stanowi 70% całkowitej długości, podczas gdy ogon Epidendrosaurus osiągał 30% długości ciała. Na końcu ogona znajdowały się kręgi przypominające pygostyl występujący u współczesnych ptaków i niektórych owiraptorozaurów. Łączna długość ciała holotypu (IVPP V15471) wynosi poniżej 40 cm długości, a jego masa jest szacowana na około 164 g[1].
Zachowały się również proste pióra Epidexipteryx, składające się z równoległych promieni, podobnie jak u bardziej prymitywnych dinozaurów pierzastych. Jednak pióra Epidexipteryx są unikalne, gdyż wydaje się, że wyewoluowały ze struktur membranowych[1].
Mimo bliskiego pokrewieństwa z ptakami Epidexipteryx nie miał piór konturowych i prawdopodobnie nie umiał latać. Zhang i współpracownicy sugerują, że brak piór konturowych u przedstawicieli tego rodzaju wskazuje, iż pióra ozdobne wyewoluowały wcześniej niż pióra służące do latania i sama zdolność do lotu – przynajmniej dopóki Epidexipteryx nie jest interpretowany jako wtórnie nielotny[1].
Nazwa Epidexipteryx pochodzi od greckich słów epidexi („wystawiać na pokaz”) oraz pteryx („pióro”, „skrzydło”) i odnosi się do piór ozdobnych występujących u przedstawicieli tego rodzaju. Epitet gatunkowy gatunku typowego, hui, honoruje chińskiego paleontologa Hu Yaominga[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Zhang Fucheng, Zhou Zhonghe, Xu Xing, Wang Xiaolin, Corwin Sullivan. A bizarre Jurassic maniraptoran from China with elongate ribbon-like feathers. „Nature”. 455, s. 1105–1108, 2008. DOI: 10.1038/nature07447. (ang.).
- ↑ Michael S. Y. Lee, Trevor H. Worthy. Likelihood reinstates Archaeopteryx as a primitive bird. „Biology Letters”. 8 (2), s. 299–303, 2012. DOI: 10.1098/rsbl.2011.0884. (ang.).
- ↑ Alan H. Turner, Peter J. Makovicky, Mark A. Norell. A review of dromaeosaurid systematics and paravian phylogeny. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 371, s. 1–206, 2012. DOI: 10.1206/748.1. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
