Dzień Zwycięstwa

Premier Winston Churchill pozdrawia tłum zgromadzony na ulicy Whitehall w Londynie 8 maja 1945 roku, pokazując V – symbol zwycięstwa
Dzień	8 maja i 9 maja
Państwa	8 maja:  Polska  Francja  Wielka Brytania  Czechy 9 maja:  Związek Radziecki (dawniej)  Rosja państwa członkowskie Wspólnoty Niepodległych Państw  Izrael
Typ święta	państwowe
Upamiętnia	zwycięstwo Aliantów w II wojnie światowej – 8/9 maja 1945
Symbole	flagi państwowe, wstążka gwardyjska
Podobne święta	Czas Upamiętniający i Jednoczący Tych, Którzy Stracili Życie Podczas II Wojny Światowej (8–9 maja, ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ[1])

Narodowy Dzień Zwycięstwa – święto państwowe obchodzone w Polsce 8 maja^[2]. W Polsce był on wcześniej obchodzony 9 maja od 1945 do 2015 jako Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności^[3] – święto państwowe obchodzone 9 maja w byłym bloku wschodnim oraz 8 maja m.in. w Czechach, Francji i Polsce upamiętniające zakończenie II wojny światowej w Europie.

Obchodzone dawniej w ZSRR i krajach bloku socjalistycznego, obecnie w niektórych państwach obszaru postradzieckiego. Jedno z głównych świąt państwowych w Federacji Rosyjskiej i Republice Białorusi.

8 maja 1945 odbyło się posiedzenie Rady Ministrów z udziałem prezydenta Krajowej Rady Narodowej. Oprócz daty 9 maja proponowano ustanowienie święta na dzień 8 maja (propozycja marszałka Michała Roli-Żymierskiego) oraz 10 maja (propozycja rządu)^[4]. Ostatecznie w Polsce Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności zostało ustanowione dekretem z 8 maja 1945 zatwierdzonym przez Krajową Radę Narodową, której przewodził Bolesław Bierut. Art. 1 tegoż dekretu głosił^[3]:

W Polsce Ludowej święto obchodzone było uroczyście w latach 1946–1989, a w okresie 1945–1950 był to dzień wolny od pracy. Został zniesiony z wykazu dni wolnych ustawą z 15 stycznia 1951^[5]. Przywrócono ponownie dzień wolny od pracy w latach 1982–1989. Główne obchody przeprowadzano na placu Zwycięstwa lub placu Defilad w Warszawie.

Po 1990 r. nie organizowano oficjalnych uroczystości, jednak w wielu miastach jednostki wojskowe wspólnie z samorządami organizowały własne obchody święta. Oprócz tego nieregularnie żołnierze polscy brali udział w paradzie w Moskwie.

Pomimo zmian ustrojowych w Polsce, obchodzone 9 maja Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności pozostało oficjalnym świętem państwowym. W 2014 r. zwrócił na to uwagę dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN Andrzej Zawistowski. W końcu marca 2015 r. z powodu nadchodzącej 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej w Europie, Prezes IPN Łukasz Kamiński skierował na ręce Marszałka Sejmu RP pismo z prośbą o zniesienie Narodowego Święta Zwycięstwa i Wolności obchodzonego 9 maja^[6]. 24 kwietnia 2015 Sejm RP przyjął ustawę o Narodowym Dniu Zwycięstwa obchodzonym 8 maja, jednocześnie znosząc Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności obchodzone 9 maja^[7]. Początkowo planowano dla święta 8 maja nazwę Narodowe Święto Zwycięstwa albo nawet całkowite zniesienie tego święta, tj. bez ustanawiania innego święta związanego z zakończeniem II wojny światowej^[8][9]. Później planowano, by nazwa święta 8 maja brzmiała Dzień Zwycięstwa, tj. bez przymiotnika narodowy^[10][11].

W okresie istnienia Związku Radzieckiego, Dzień Zwycięstwa (9 maja) był obchodzony we wszystkich krajach bloku wschodniego.

W 1985 roku w defiladzie w Moskwie maszerowali weterani Wojska Polskiego 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Polacy maszerowali za radzieckimi weteranami uczestnikami parady zwycięstwa w Moskwie w 1945 roku. Oprócz Polaków zagranicznymi uczestnikami parady byli weterani z Czechosłowacji, którzy maszerowali za Polakami.

W latach 90. XX wieku obchody Dnia Zwycięstwa były znacznie skromniejsze. Zmieniło się to, gdy Władimir Putin doszedł do władzy. Obchody 60. rocznicy w 2005 stały się największym świętem narodowym i ludowym.

W obchodach 65. rocznicy w 2010 roku wzięły udział wojska z następujących krajów (wg kolejności marszu): Azerbejdżan, Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Ukraina, Polska, Zjednoczone Królestwo, Stany Zjednoczone, Francja, Turkmenistan. Zaproszenia do udziału nie przyjął Uzbekistan. Nie zaproszono Gruzji, uzasadniając to wystąpieniem Gruzji ze Wspólnoty Niepodległych Państw^[12]. Polacy maszerowali zaraz za krajami byłego Związku Radzieckiego, a przed aliantami zachodnimi. Spiker zaznaczył udział Polaków w walkach o Berlin oraz udział w defiladzie zwycięstwa w Moskwie w 1945 roku.

Obchody 70. rocznicy w 2015 były okazją do budowania dumy narodowej w obliczu problemów gospodarczych i geopolitycznych. W paradzie w Moskwie wzięło udział 16 000 rosyjskich żołnierzy, 1300 żołnierzy z 10 krajów, około 200 pojazdów opancerzonych, 150 samolotów i śmigłowców^[13]. W defiladzie wzięły udział wojska z państw (wg kolejności marszu): Azerbejdżan, Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Indie, Mongolia, Serbia, Chiny. Pomimo zaproszenia w paradzie nie wzięła udziału Polska^[14]. Na paradzie zaprezentowano publicznie najnowsze konstrukcje rosyjskiego przemysłu wojskowego takie jak czołg T-14 Armata.

Obchody 75. rocznicy w 2020 były ograniczone lub opóźnione z powodu epidemii koronawirusa. 9 maja 2020 parada składała się wyłącznie z części powietrznej, a zasadniczą Paradę Zwycięstwa zorganizowano z opóźnieniem, 24 czerwca 2020 – w 75. rocznicę pierwszej Parady Zwycięstwa. W Paradzie wzięło udział ponad 15 000 żołnierzy, z czego przemaszerowało ponad 13 000 żołnierzy, przejechało 234 pojazdów, przeleciało 80 śmigłowców i samolotów. Wzięły udział wojska z następujących krajów (wg kolejności marszu): Azerbejdżan, Armenia, Białoruś, Indie, Kazachstan, Kirgistan, Chiny, Mołdawia, Mongolia, Serbia, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan^[15].

Od 2015 zamiast Dnia Zwycięstwa na Ukrainie jest ustanowiony Dzień Zwycięstwa nad Nazizmem w II Wojnie Światowej.

•  Czechy – oficjalnie uznane 8 maja od 1946 roku
• Francja – oficjalnie uznane 8 maja od 1946 roku
• Polska – oficjalnie uznane i ustanowione 9 maja 1945 roku (do 1950 dzień wolny od pracy), zmienione 24 kwietnia 2015 roku na obecną datę tj. 8 maja.
•  Słowacja
•  Wielka Brytania – oficjalnie uznane 8 maja od 1946 roku

•  Armenia – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku;
•  Azerbejdżan – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku;
• Białoruś – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku, dzień wolny od pracy;
•  Gruzja – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku;
•  Kazachstan – oficjalnie uznane 9 maja od 1947 roku, dzień wolny od pracy;
•  Kirgistan – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku;
•  Mołdawia – oficjalnie uznane 9 maja od 1951 roku, dzień wolny od pracy;
• Rosja – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku; dzień wolny od pracy;
•  Tadżykistan – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku;
•  Turkmenistan – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku;
•  Ukraina – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 roku, dzień wolny od pracy; oficjalnie uznane 8 i 9 maja od 2014 roku jako „Dzień Pamięci”^[16];
•  Uzbekistan – oficjalnie uznane 9 maja od 1946 do 1998 roku, od 1999 r., dzień wolny jako „Dzień Pamięci”^[17];
•  Izrael – oficjalnie uznane 9 maja od 2000 roku

22 listopada 2004 Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło dni 8 i 9 maja czasem pamięci i jedności ofiar II Wojny Światowej^[18]

• Kapitulacja III Rzeszy
• Dzień Europy

• Rozkaz Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego na dzień zakończenia wojny
• Marcin Mróz 7–9 maja 1945. Koniec wojny w Europie, „Infos” Nr 8/2015, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu
• Muižnieks, N. (ed.). „The Geopolitics of History in Latvian-Russian Relations”. szf.lu.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-07)]., Academic Press of the University of Latvia, 2011.
• Nota na temat 9 maja 1945 r. na stronie IPN