Dereniowate
 Dereń biały | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
dereniowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Cornaceae (Dumort.) Dumort. Anal. Fam. Pl.: 33, 34. 1829, nom. cons. | |
Dereniowate (Cornaceae) – rodzina roślin z rzędu dereniowców. Obejmuje dwa rodzaje – alangium Alangium i dereń Cornus – z ponad 100 gatunkami[3]. Rośliny te występują głównie na półkuli północnej, poza tym w różnych obszarach wszystkich kontynentów – w Ameryce Południowej w Andach, w Afryce środkowej i w północnym Madagaskarze, we wschodniej Australii i na wyspach Oceanii[2]. Owoce derenia jadalnego spożywane są w formie soków i lemoniad. Liczne gatunki dereni sadzone są jako ozdobne. Z rodzaju alangium Alangium gatunek Alangium salviifolium wykorzystywany w Indiach do celów leczniczych[4]. Niektóre inne gatunki bywają uprawiane jako ozdobne[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewa i krzewy, rzadko rośliny zielne[4] (opisywane też jako kłączowe półkrzewy[2]). Rośliny z włoskami jednokomórkowymi w kształcie litery T[2].
- Liście
- Naprzeciwległe (Cornus) lub skrętoległe (Alangium)[4], zwykle całobrzegie[2], bez przylistków[4].
- Kwiaty
- Zwykle 4-krotne (rzadko 10-krotne)[2], obupłciowe. Zebrane są w wierzchotki i główkowate baldachy (Cornus) lub rozgałęzione wiechy (Alangium). U dereni wsparte są one 4 do 6 liśćmi przykwiatowymi[4]. Kielich jest drobny, zresztą płatki korony też niezbyt okazałe. Liczba pręcików równa liczbie płatków, nadlegle których wyrastają. U Alangium liczba pręcików bywa zwielokrotniona, a wówczas też nitki pręcików są długie. Zalążnia jednokomorowa, powstaje z 1 do 4 owocolistków. Szyjka słupka zwykle krótka, rzadko długa. Znamię ucięte lub główkowate, suche[2].
- Owoce
- Pestkowce różnej barwy (białe, czerwone, niebieskie do czarnych), zwykle z jednym lub dwoma nasionami[2].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Jeszcze w systemie APG III z 2009 ujęcie rodziny było szerokie i obejmowała ona też podrodzinę Nyssoideae Arnott[6], która w systemie APG IV (2016) została wyodrębniona w randze rodziny błotniowatych Nyssaceae w tym samym rzędzie dereniowców Cornales[7]. W systemie Takhtajana z 2009 rodzina obejmowała tylko rodzaj Cornus, ale podzielony na cztery rodzaje (poza Cornus, także Swida, Afrocrania i Cynoxylon)[8]. W systemie Reveala (1994–1999) poza rodzajem Cornus i wyodrębnionym z niego Afrocrania, zaliczone tu były Camptotheca i Diplopanax (współcześnie w błotniowatych Nyssaceae)[9].
Relacja filogenetyczne przedstawione według APweb:
| dereniowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział rodziny na rodzaje
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-12-16] (ang.).
- ↑ Cornaceae Bercht. & J.Presl. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-24].
- ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 251, 254. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Włodzimierz Seneta, Drzewa i krzewy liściaste. T. 1, Abelia-Buxus, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 187, ISBN 83-01-10135-0.
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer Netherlands, 2009, s. 453. ISBN 978-1-4020-9609-9.
- ↑ Crescent Bloom: Cornaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-02-28]. (ang.).
- EoL: 4247
- Flora of China: 10219
- Flora of North America: 10219
- GBIF: 6713
- identyfikator iNaturalist: 47194
- IPNI: 30002899-2
- ITIS: 27796
- NCBI: 42219
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30002899-2
- Tela Botanica: 101033
- identyfikator Tropicos: 42000206
- identyfikator taksonu Fossilworks: 54722
- CoL: 8KL
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
