Claude Vivier

Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1948 Montreal
Pochodzenie	kanadyjskie
Data i miejsce śmierci	7 marca 1983 Paryż
Przyczyna śmierci	zabójstwo
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna, muzyka współczesna
Zawód	kompozytor
Strona internetowa

Claude Vivier (ur. 14 kwietnia 1948 w Montrealu, zm. 7 marca 1983 w Paryżu) – kanadyjski kompozytor, przedstawiciel spektralizmu^[1][2].

W latach 1967–1970 studiował w konserwatorium w Montrealu grę fortepianową u Irvinga Hellera oraz kompozycję i analizę muzyczną pod kierunkiem Gillesa Tremblaya^[1][3]. Po otrzymaniu stypendium w 1971 kontynuował naukę w Europie^[4][5]. Studiował muzykę elekroakustyczną u G.M. Koeniga w Instytucie Sonologii w Utrechcie oraz kompozycję na kursach prowadzonych przez K. Stockhausena w konserwatorium w Kolonii^[4][3]. Pod wpływem Stockhausena Vivier wprowadził do swojej techniki kompozycyjnej elementy parametryczne i matematyczne^[4].

Po powrocie do Kanady (1974) wykładał na Uniwersytecie Ottawskim. W tym czasie otrzymał kilka zamówień, m.in. na ambitny utwór orkiestrowy Siddhartha (1976) skomponowany w całości na podstawie jednej frazy melodycznej. Jesienią 1976 udał się w podróź do Azji, podczas której przebywał w Japonii, na Bali, w Tajlandii i Iranie, studiując kulturę muzyczną tych krajów^[5][3]. To doświadczenie było katalizatorem rozwoju jego nowego stylu muzycznego^[4][3].

W 1981 został wyróżniony przez Canadian Music Council tytułem kompozytora roku, a w 1982 otrzymał od Canadian Council stypendium (umożliwiające mu osiedlenie się w Paryżu) oraz zamównienie na operę poświęconą pamięci P. Czajkowskiego. Krótko potem zginął tragicznie, zamordowany w swoim paryskim mieszkaniu, gdy pracował nad utworem wokalnym z własnym tekstem Glaubst du an die Unsterblichkeit der Seele? (Wierzysz w nieśmiertelność duszy?)^[1][3].

W 2005 Montrealska Orkiestra Symfoniczna ufundowała doroczną Narodową Nagrodę Claude'a Viviera za najlepszy utwór, przyznawaną kanadyjskim kompozytorom^[1][3].

Vivier wypracował własny idiom, w którym język dźwięku był zbieżny z założeniami spektralizmu, operował jednak znacznie silniejszym, wręcz patetycznym, poziomem ekspresji^[1]. Decydującą rolę w ewolucji jego twórczości odegrała podróż do Azji, zwłaszcza pobyt na Bali^[4]. Z tego okresu pochodzą takie utwory instrumentalne, jak Shiraz (1977) i Orion (1979) oraz szereg utworów na głos i zespół instrumentalny, w tym Lonely Child (1980) i Prologue pour un Marco Polo (1981).

By osiągnąć silniejszą ekspresję, Vivier zaczął także tworzyć teksty w wymyślonym przez siebie języku, np. w operze kameralnej Kopernikus (1970), którą określił mianem „rytualnej opery śmierci” i której wystawienia nie doczekał (prapremiera w 1985)^[3][6]. W 2006 opera weszła w skład wystawionego w Amsterdamie przedstawienia Rêves d'un Marco Polo (Sny Marco Polo), będącego retrospektywą jego twórczości^[6].

Wśród orędowników twórczości Viviera znalazły się takie znakomitości muzyki współczesnej, jak György Ligeti, Mauricio Kagel, Kent Nagano, Reinbert de Leeuw i Dawn Upshaw^[3]. Jednak ekscentrycznie skonstruowane partytury Viviera rzadko są słyszane w salach koncertowych, ponieważ próba ich interpretacji wymaga przekopania się przez różne, często sprzeczne źródła^[6].

(na podstawie materiałów źródłowych^[1][3][7] )

• I Kwartet smyczkowy (1968)
• Hiérophanie na sopran i zespół (1970–1971)
• Musik für das Ende na 20 śpiewaków grających na perkusji (1971)
• Deva et Asura na kwintet dęty i kwintet smyczkowy (1971–1972)
• O! Kosmos na chór (1973)
• Désintégration na dwa fortepiany i sześć instrumentów smyczkowych z taśmą ad libitum (1974)
• Lettura di Dante na sopran i zespół (1974)
• Liebesgedichte na sopran, alt, tenor, bas i zespół (1975)
• Hymnen an die Nacht na sopran i fortepian (1975)
• Siddhartha na orkiestrę (1976)
• Learning na czworo skrzypiec, perkusję i taśmę (1976)
• Woyzeck na taśmę (1976)
• Pulau Dewata na dowolną kombinację instrumentów (1977)
• Shiraz na fortepian (1977)
• Journal na głosy i perkusję (1977)
• Nanti Malam na siedem głosów (1977)
• Les Communiantes na organy (1977)
• Love Songs na cztery głosy żeńskie i trzy głosy męskie (1977)
• Paramirabo na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1978)
• Greeting Music na flet, obój, perkusję, fortepian i skrzypce (1978)
• Kopernikus: Rituel de la Mort, opera w dwóch aktach do tekstu kompozytora, na siedem głosów, zespół i taśmę (1979)
• Orion na orkiestrę (1979)
• Lonely Child na sopran i orkiestrę kameralną, do tekstu kompozytora (1980)
• Zipangu na orkiestrę smyczkową (1980)
• Cinq chansons pour percussion na balijskie instrumenty (1980)
• Bouchara na sopran, kwintet dęty, kwintet smyczkowy, perkusję i taśmę (1981)
• A Little Joke na chór (1981)
• Prologue pour un Marco Polo na sopran, alt, tenor, baryton, bas i zespół (1981)
• Samarkand na kwintet dęty i fortepian (1981)
• Wo bist du Licht! na mezzosopran, perkusję, smyczki i taśmę (1981)
• Et je reverrai cette ville etrange na zespół (1981)
• Trois Airs pour un opera imaginaire na sopran i zespół (1982)
• Glaubst du an die Unsterblichkeit der Seele na głosy, narratora, trzy syntezatory, dwie perkusje i elektronikę (1983, utwór nieukończony).

• Adam Walaciński: Vivier Claude. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 11: T–V część biograficzna. Kraków: PWM, 2009, s. 303. ISBN 978-83-224-0905-3. (pol.).
• Jaco Mijnheer: Vivier, Claude. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. V. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

• Claude Vivier w bazie AllMusic (ang.)
• Dyskografia Claude'a Viviera w bazie MusicBrainz (ang.)
• Claude Vivier w bazie IMDb (ang.)