Budynek szpitalny przy ulicy Konarskiego w Sanoku

Szpital Specjalistyczny w Sanoku

Nazwa łacińska	Hospitalis in Sanok
Nazwa angielska	Hospital in Sanok
Typ szpitala	specjalistyczny
Państwo	Polska
Adres	ul. Stanisława Konarskiego 8, 38-500 Sanok
Oddziały szpitalne	1
Położenie na mapie Sanoka Budynek szpitalny przy ulicy Konarskiego w Sanoku
Położenie na mapie Polski Budynek szpitalny przy ulicy Konarskiego w Sanoku
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Budynek szpitalny przy ulicy Konarskiego w Sanoku
Położenie na mapie powiatu sanockiego Budynek szpitalny przy ulicy Konarskiego w Sanoku
49°33′19″N 22°12′12″E/49,555278 22,203417
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Budynek szpitalny przy ulicy Stanisława Konarskiego w Sanoku – obiekt służby zdrowia w Sanoku.

W okresie zaboru austriackiego 1 sierpnia 1857 został otwarty szpital dla chorych w Sanoku (niem. Krankenanstalt in Sanok), który został założony za sprawą urzędującego od początku tego roku zwierzchnika obwodowego cyrkułu sanockiego, Apolinarego Mauthnera^[1]. Od początku zarządcą szpitala był Filip Kahane^[2], od około 1860 do około 1862 Maurycy Kahane^[3], od około 1862 do około 1866/1867 Michał Terlecki^[4], od około 1867 do około 1869 Ottoman Zwierzyna^[5], od około 1869 do około 1872 zarządcą był Julian Hermann^[6] (a lekarzem ordynującym był dr Józef Demetrykiewicz^[7]). Kolejnymi zawiadowcami (zarządcami) szpitala powszechnego w Sanoku byli: od około 1872 do około 1880 Ignacy Terlecki^[8], od 1880 do 1888 Wincenty^[a] Konieczko^[9], 28 czerwca 1888 wybrany Jan Paczosiński^[10], od 23 sierpnia 1888 do 1898 Franciszek Kuszczak^[11][12][13], od stycznia 1898 do 1901 Zygmunt Nowak^[14], od grudnia 1901 Włodzimierz Pajączkowski^[15][16]. Funkcję c. k. lekarza powiatu sanockiego pełnił dr Władysław Skalski. Lekarzami w szpitalu byli: dr Jerzy Rapf, Józef, Mieczysław Skalski^[17] (prymariusz do 1886)^[18], Marian Krzykowski, Józef Stangenhaus^[19][20], Tytus Lemer, Jan Radek, Kazimierz Smorągiewicz, Izaak Chotiner, Maurycy Drewiński (prymariusz od 1886), Aleksander Stangenhaus, Karol Zaleski, dr Jacek Jabłoński, dr Karol Bachman, Salomon Ramer (1873-), Jan Stanisław Jodłowski (1841-1919, powstaniec styczniowy)^[21], Samuel Herzig (1885-1942), Józef Wienkowski (od 1870, dziadek Stefana i Włodzimierza), dr Wołodymyr Karanowycz, Józef Kurasiewicz. Od około 1899 w szpitalu posługiwały cztery siostry miłosierdzia^[22]. W przetargach prawo aprowizacji szpitala w posiłki uzyskiwał Jankiel Fink^[23].

28 maja 1878 podpisano akt erekcyjny celem budowy Szpitala Powiatowego w Sanoku. Wsparcia idei udzielili ówczesny burmistrz miasta Cyryl Jaksa Ładyżyński, Inspektor Szpitali Krajowych we Lwowie Jan Sawicki, starostowie sanoccy Karl Kranzberg i Leon Studziński, marszałek powiatu sanockiego Zenon Słonecki, lekarz miejski dr Marian Krzykowski^[24]. Teren pod budowę ustalono na obszarze osiedla miejskiego „Stawiska” o powierzchni 870 sążni (w wyniku zamiany z pierwotnego areału łąki „Łada”, należącego do funduszu szpitalnego). Celem stworzenia drogi dojazdowej do przyszłego obiektu od głównego traktu wykupiono areał należący do Mateusza Beksińskiego i Walentego Lipińskiego oraz zbudowano most na Potoku Płowieckim. Budowa trwała do 1879^[25]. Do jej celu została wykorzystana pożyczka w wysokości 16.000 złr., zaś pierwotny koszt budowy wyniósł 25.000 złr. W efekcie został wzniesiony główny budynek szpitalny (piętrowy, posiadający cztery sale duże, sześć separatek, salę operacyjną, kuchnię, łazienkę, dwa pokoje biurowo-administracyjne i inne pomieszczenia sanitarno-techniczne). Przy budynku stworzono dwa osobne budynki: jeden przeznaczony na pralnię i drewutnię, a drugi na kostnicę. W kolejnych latach był realizowane dalsze inwestycje wykończeniowe, w tym zakup wyposażenia, nowy dach (1889), nowy budynek administracyjny (1891), zamiana drewutni na osobny oddział zakaźny, wymianę urządzeń toaletowych (1892). Zsumowany koszt budowy w 1892 wyniósł 61.000 złr. W całości inwestycji koszty wspólnie poniosły rady powiatowe starostw w Sanoku oraz Brzozowie i Lesku, które nie posiadały wówczas własnego szpitala. Po stworzeniu budynków dotychczasowe koszary 4 i 5 Pułku Piechoty Liniowej im. księcia Zygmunta po tym, jak zostały wybudowane w centrum miasta koszary przy ul. Mickiewicza. Funkcjonował wówczas Szpital Wojskowy (lekarzem wojskowym był dr Leopold Bardach).

Ośrodek zdrowia mieścił się w miejscu położonym naprzeciw budynku szpitalnego^[26][27], pod obecnym adresem Stanisława Konarskiego 13. Od 1913 przy szpitalu przebiegała nazwana wówczas ulica Stróżecka^[28][29].

Po odzyskaniu przez Polskę nie niepodległości dyrektorami szpitala w okresie II Rzeczypospolitej byli Jan Porajewski (1918-1920), Stanisław Domański (od 1920^[30]), Kazimierz Niedzielski. Po zamachu z 14 maja 1933 w Brzozowie, w szpitalu był leczony mjr Władysław Owoc^[31]. W 1937 w szpitalu były zatrudnione 23 osoby, w tym 2 lekarzy, 9 pielęgniarek i 11 pracowników administracyjnych^[32]. W okresie II RP funkcję kapelana w szpitalu pełnił ks. Franciszek Witeszczak^[33][34]. W latach 30 budynek Szpitala Powszechnego mieścił się pod adresem Stanisława Konarskiego 6^[35][36][37].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej w budynku funkcjonował Kreiskrankenhaus (Szpital Powiatowy) pod przemianowanym niemieckojęzycznym adresem Konarskigasse, zaś dyrektorem szpitala był Parfianowycz^{[38][39][40][41]}. W tym czasie szpitalem kierowali Ukraińcy Włodzimierz Parafanowicz i Jan Lemiszko, Niemiec Witta oraz pochodzący z Węgier Leopold Csälany.

Po nadejściu froncie wschodnim i wkroczeniu 3 sierpnia 1944 Armii Czerwonej do Sanoka tego dnia w szpitalu został przyjęty radziecki batalion sanitarny^[42][43][44]. W szpitalu polowym ulokowano wówczas ok. 20-32 rannych oraz radziecki personel medyczny, który po odbiciu miasta przez Niemców 4 sierpnia 1944 pozostawał w szpitalu^[45][42]. W placówce pozostawał wówczas także polski personel: jako jedyny lekarz Marian Killar oraz pielęgniarki i salowe (np. Maria Kornecka, Salomea Zielińska, siostra zakonna Katarzyna)^[46]. Po powtórnym zajęciu miasta przez sowietów ranni trafili do szpitala polowego^[47]. Zdarzenia z sierpniowych dni w szpitalu opisał radziecki żołnierz i pisarz Emil Kardin w książce pt. Odsłonięte skrzydło^[48].

Po wojnie dyrektorami szpitala byli Roman Wolański (1944), Jan Maria Suchomel (od 1 lipca 1945^[49]), Władysław Królicki, ponownie Stanisław Domański oraz Jan Zigmund (1948), który był inicjatorem budowy nowego szpitala w Sanoku. Tuż po zakończeniu wojny stanowisko kierownika administracyjnego pełnił Maksymilian Siess, a jego następcą na tym stanowisku do 1950 był Arnold Andrunik^[50][51][52]. Lekarzem radiologiem w szpitalu był Edward Czech^[53]. Ordynatorem oddziału dziecięcego, początkowo funkcjonującym w budynku internatu medycznego, od 1957 była dr Danuta Kaczorowska (córka dr. S. Domańskiego)^[54]. W okresie PRL jako palacz w szpitalu pracował Władysław Solarz^[55].

Po śmierci gen. broni Karola Świerczewskiego 28 marca 1947 w Bieszczadach w szpitalu przebywali ranni w tym zdarzeniu żołnierze^[56].

Budowa została zrealizowana w latach 1954-1964. Nowy Szpital Specjalistyczny w Sanoku został wzniesiony w okolicy starego, przy ulicy 800-lecia.

W okresie powojennym została przeprowadzona przebudowa budynku, w wyniku której dobudowano drugie piętro tworząc tym samym trzy kondygnacje. Na każdej z nich umieszczono trzy osobne oddziały: na parterze oddział neurologiczny, na pierwszym piętrze oddział laryngologiczny, na drugim piętrze oddział kardiologiczny (otwarty 22 lutego 2001 w miejsce oddziału wewnętrznego^[57]; oddziałem kierował lek. Stanisław Kułakowski, pod którego kierownictwem 2 czerwca 2000 oddział otrzymał patronat św. Andrzeja Boboli^[58]. W toku rozbudowy gmachu nowego szpitala przy ulicy 800-lecia podjęto decyzje o przeniesieniu oddziałów do jego pomieszczeń: w sierpniu 2011 oddział kardiologiczny^[59][60], w marcu 2014 oddział neurologiczny^[61][62] oraz jako ostatni w styczniu 2019 oddział laryngologiczny^[63][64].

W szpitalu została ustanowiona kaplica, do której powstania przyczynili się kapłani z pobliskiej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sanoku^[65].

Po wprowadzeniu stanu wojennego z 13 grudnia 1981 w szpitalu przebywał uprzednio internowany działacz opozycji Antoni Macierewicz, który zbiegł z niego w listopadzie 1982^[66][67] (autorem planu ucieczki był ksiądz Adam Sudoł^[68]).

Obok budynku w obiekcie od strony zachodniej działa pracownie RTG i mammografii^[69]. Od 1 lipca 2017 w budynku na parterze uruchomiono Oddział Terapii Uzależnienia od Alkoholu typu stacjonarnego^[70][71].

• Szpital Specjalistyczny w Sanoku
• Budynek przy ul. Ignacego Daszyńskiego 17 w Sanoku

• Emil Kardin: Odsłonięte skrzydło. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. zozsanok.pl. [dostęp 2014-05-24].
• Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 76-80. ISBN 978-83-61043-09-6.
• Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 26-27. ISBN 978-83-935385-7-7.
• Leszek Puchała. Z dziejów sanockiego szpitala powszechnego w epoce galicyjskiej. „Rocznik Sanocki 2014”, s. 73-103, 2014. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka. ISSN 0557-2096. 
• Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. W: Zarys dziejów lecznictwa na terenie Ziemi Sanockiej w latach 1485–2012. Sanok: Sanocka Fundacja Ochrony Zdrowia, 2012, s. 11-86. ISBN 978-83-934513-1-9.

• Szpital Sanok – portal informacyjny