Budynek mieszkalno-usługowy

Widok z ul. Klecińskiej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Aleksandra Ostrowskiego 1
Typ budynku	budynek mieszkalny
Styl architektoniczny	modernistyczny
Architekt	Jerzy Tarnawski
Inwestor	Elwro
Kondygnacje	12
Rozpoczęcie budowy	1976
Ukończenie budowy	1979
Pierwszy właściciel	Elwro
Obecny właściciel	współwłasność osób fizycznych i innych osób prawnych
Położenie na mapie Wrocławia Budynek mieszkalno-usługowy
Położenie na mapie Polski Budynek mieszkalno-usługowy
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Budynek mieszkalno-usługowy
51°05′41,6473″N 16°58′42,2480″E/51,094902 16,978402

Budynek mieszkalno-usługowy przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 1 – budynek mieszkalny, z usługami w parterze, położony we Wrocławiu na osiedlu Grabiszyn-Grabiszynek przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 1. Projekt budynku opracował Jerzy Tarnawski. Został on zbudowany w latach 1976–1979. Inwestorem były Wrocławskie Zakłady Elektroniczne Mera-Elwro. Jego budowa związana była z działaniami socjalnymi zakładów, a powstałe tu mieszkania przeznaczono dla młodych małżeństw. W budynku znajdowało się 120 mieszkań. Był on nazywany także „domem rotacyjnym” lub „domem stażysty”, a także stosowano do niego określenie „zakładowego domu mieszkalnego”.

Powstanie budynku związane było z realizacją przez zakłady przedsięwzięć z zakresu opieki socjalnej i bytowej nad pracownikami. Była to jedna z kilku inwestycji przeprowadzonych w tamtym okresie^[1]. Projektowanie budynku powierzono Jerzemu Tarnawskiemu^[2]. Realizację robót budowlanych przeprowadzono pomiędzy 1976 a 1979 rokiem. Powstało tu 120 mieszkań, które zostały przeznaczone dla młodych małżeństw zawieranych przez pracowników Elwro. Skutkowało to częstymi zmianami w zamieszkaniu osób w budynku, co stanowiło przyczynek do powstania potocznego określenia budynku jako „dom rotacyjny”^[1][3] [4].

Po przemianach ustrojowych w Polsce i wdrażanych przekształceniach w przedsiębiorstwie, w 1992 r., po wydaniu stosownej zgody przez radę zakładową^[a], budynek został wykreślony z ewidencji środków trwałych i przekazany do sprzedaży^[3] . W efekcie tych działań współcześnie budynek stanowi współwłasność należącą do osób fizycznych i innych osób prawnych^[5].

Budynek położony jest przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 1^[6], na osiedlu Grabiszyn-Grabiszynek^[7][8] we Wrocławiu, w obszarze dawnej dzielnicy Fabryczna^[6][8]. Obszar, w którym leży, określany jest jako wielkie osiedla blokowe^[9]. Otoczony jest ulicami: Klecińską (obwodnica śródmiejska Wrocławia), Grabiszyńską i Aleksandra Ostrowskiego^[2][5][10], oraz nieruchomością, na której położony jest budynek dawnej przychodni zbudowanej przez Elwro dla pracowników w tym samym okresie czasu^[1][11]  przy ulicy Aleksandra Ostrowskiego 3^[3] . Pomiędzy budynkiem a ulicą Grabiszyńską w ramach istniejącego tu zieleńca urządzono skwer, któremu nadano nazwę: skwer ELWRO^{[b][10][12] [13]} . W jego ramach umiejscowiono tu obelisk z inskrypcjami upamiętniającymi zakłady oraz figurkę w ramach wrocławskich krasnali, przedstawiającego postać siedzącą na liczydle, gdzie zakodowano datę otwarcia zakładów Elwro, tj. 1959 rok^[12] [13] .

Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 502 m². Jest to budynek o dwunastu kondygnacjach nadziemnych^[14]. Położony jest na działce gruntu o polu powierzchni wynoszącym 2 651 m²^[5][15][16]. Teren przy budynku leży na wysokości bezwzględnej około 123,9 m n.p.m. (wysokość z NMT GUGIK^[c] dla współrzędnych 51.09490201520756° N 16.978402222606068° E)^[17][18]. W budynku dominowały małe mieszkania składające się z pokoju, aneksu kuchennego i łazienki^[19].

Nieco anegdotyczny wydźwięk ma historia ukształtowania balkonów w budynku. Projekt przewidywał ich częściowo przesłonięcie drewnianymi żaglami, wydzielającymi w ich ramach część osłoniętą i mniej widoczną z otoczenia, jak uzasadniał autor tego rozwiązania, żeby można było suszyć pranie bez epatowania przechodniów widokiem bielizny. W trakcie budowy jednak wykonawca zastosował na balkonach metalowe, zwykłe balustrady balkownowe, bez poinformowania projektanta. Jak on sam to wspomina, dopiero praca za granicami Polski uświadomiła mu, że są miejsca, gdzie z architektem ktoś się jednak liczy^[2].

Współcześnie w budynku znajduje się między innymi sklep sieci Żabka^[20].

Do budynku w różnych publikacjach można znaleźć następujące, stosowane w nich, określenia:

• „dom rotacyjny”^{[1][3] [4][21]}
• „dom stażysty”^[21]
• „zakładowy dom mieszkalny”^[3] .

• StanisławS. Błaszków StanisławS., Informator 1959-1979 Centrum Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiatów MERA-ELWRO, Wrocław: Centrum Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Mera-Elwro, 1979, MTW—380/79  (pol.).
• ElizaE. Głowicka-Wolska ElizaE., Odsłonili obelisk i skwer ELWRO, [w:] Wiadomości [online], Serwis Miasta Wrocław, 17 września 2015 [dostęp 2023-03-02]  (pol.).
• Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Geoportal Krajowy, GUGiK – Geoportal Krajowy [dostęp 2023-03-03]  (pol.).strona główna serwisu
• KP Mera Elwro, MERA-ELWRO między VII a VIII zjazdem PZPR, Wrocław: Zakładowy Ośrodek Pracy Ideowo-Wychowawczej oraz dział KP Mera-Elwro, KAiW Oddział Wrocław, 1979  (pol.).
• BeataB. Maciejewska BeataB., Domy bez cegieł i dachówek. Jak w PRL-u budowano Wrocław, [w:] WIADOMOŚCI Z WROCŁAWIA [online], wyborcza.pl Wrocław, 11 lutego 2016 [dostęp 2023-03-02]  (pol.), Wypowiedź Jerzego Tarnawskiego.
• IzabelaI. Mironowicz IzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3  (pol.).
• BronisławB. Piwowar BronisławB., MarianM. Snowarski MarianM., WilhelmW. Wojsznis WilhelmW., Ludzie w Elwro, wyd. Redakcja 16  (pol.), Efektywnie doradzali: Eugeniusz Bilski, Sławomir Kutkowski, Bogdan Lewoc, Ruta Barbara Maćkowiak, Kazimierz Orlicz, Adam Urbanek.
• Rys historyczny i ważne wydarzenia 1991-2000 [online], elwro.info.pl  (pol.), Tworzenie strony: Bogdan Safader, administrowanie stroną: Roman Czajka, Layout: Malwina Dolata.
• Rada Miejska Wrocławia, UCHWAŁA NR XIII/255/15 RADY MIEJSKIEJWROCŁAWIA z dnia 9 lipca 2015 r. w sprawie nadania nazw skwerom na terenie Wrocławia [online], Baza Aktów Własnych Urzędu Miejskiego Wrocławia; Biuletyn Urzędowy RMW z 2015 r. poz. 230; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2015 r. poz.3209. [Data ogłoszenia: 17 lipca 2015 r.], 9 lipca 2015 [dostęp 2023-03-03]  (pol.).
• Rys historyczny i ważne wydarzenia 1970-1980 [online], elwro.info.pl  (pol.), Tworzenie strony: Bogdan Safader, administrowanie stroną: Roman Czajka, Layout: Malwina Dolata.
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Ewidencja Miejscowości, Ulic i Adresów Wrocławia, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Zespół ds. Nazewnictwa Ulic i Adresów w ramach Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-03-01]  (pol.).
• Urząd Miejski Wrocławia, System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2023-03-01]  (pol.).strona główna serwisu
• MarcinM. Walków MarcinM., Komputery z Elwro mają swój skwer i krasnala, [w:] Wiadomości [online], Gazeta Wrocławska, 17 września 2015 [dostęp 2023-03-02]  (pol.).
• Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu, Geoinfo Portal (GIPortal2), ZGKiKM we Wrocławiu [dostęp 2023-03-03]  (pol.).
• Żabka [online] [dostęp 2023-03-03]  (pol.).strona główna serwisu

• Ostrowskiego 1, [w:] Polska / woj. dolnośląskie / Wrocław / Grabiszyn / ul. Ostrowskiego Aleksandra [online], fotopolska.eu, ID:b10599 [dostęp 2023-03-02]  (pol.).
• Budynek nr 1, [w:] Polska / Województwo dolnośląskie / Wrocław / Grabiszyn / ul. Ostrowskiego Aleksandra [online], dolny-slask.org.pl, ID: 537404 [dostęp 2023-03-02]  (pol.).
• Grabiszyn /fragment/ [online], wikimapia.org [dostęp 2023-03-02]  (pol.).