Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy

Budynek z 1856 r., rozbudowany w 1878
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	ul. Karpacka 54
Styl architektoniczny	historyzm
Kondygnacje	3
Ukończenie budowy	1856
Ważniejsze przebudowy	1878, 1912
Pierwszy właściciel	Szkoła Ludowa
Położenie na mapie Bydgoszczy Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy
Położenie na mapie Polski Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy
53°06′43″N 18°00′48″E/53,111944 18,013333
Multimedia w Wikimedia Commons

Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy – zabytkowy budynek oświatowy w Bydgoszczy, od 1856 r. służący szkołom powszechnym.

Budynek znajduje się na osiedlu Wzgórze Wolności, w zachodniej pierzei ul. Karpackiej.

Budynek znajduje się na terenie dawnej gminy wiejskiej Rupienica. Od 1831 r. istniała tu płatna szkoła prywatna prowadzona przez Wilhelma Reutera, która jednak nie utrzymała się długo. W konsekwencji dzieci z Rupienicy i sąsiadujących Glinek przydzielono do szkoły ewangelickiej względnie katolickiej w Małych Bartodziejach^[1].

W 1856 r. przystąpiono do budowy ewangelickiej szkoły gminnej. Wybudowano budynek z jedną tylko izbą lekcyjną. Uczęszczało do niej 73 dzieci. W roku 1875 przy reorganizacji szkół elementarnych powstała i tu szkoła wspólna dla wszystkich dzieci. Było wówczas 160 dzieci ewangelickich i 140 dzieci katolickich. Dzieci podzielono na cztery klasy, które uczyło czterech nauczycieli. Jedna izba lekcyjna znajdowała się w budynku szkolnym, a pozostałe urządzono w domach prywatnych^[1].

W 1878 r. szkołę rozbudowano poprzez dodanie skrzydeł z obu stron budynku oraz nadbudowanie piętra. Projekt wykonał inspektor budowlany Oueisner, zaś dwie trzecie kosztów pokrył rząd pruski. W budynku były wówczas 4 obszerne izby lekcyjne oraz mieszkania dla trzech nauczycieli. W 1895 r. dobudowano piątą salę lekcyjną, a szóstą przerobiono z mieszkania nauczyciela. W 1912 r. było 10 klas, 6 nauczycieli i 6 pomieszczeń lekcyjnych^[1].

W 1912 r. przystąpiono do budowy nowego budynku szkolnego, który stanął w sąsiedztwie starego^[1].

W 1920 r. gmina Rupienica została przyłączona do miasta Bydgoszczy, w granicach odrodzonego państwa polskiego. W 1920 r. uroczyście otwarto tu polską, siedmioklasową szkołę powszechną. Od 1928 r. nazwa placówki brzmiała: Szkoła Powszechna imieniem Królowej Jadwigi Nr 15 w Bydgoszczy. Absolwentami szkoły byli m.in.: ks. Romuald Biniak – długoletni proboszcz i budowniczy Sanktuarium Nowych Męczenników na Wyżynach oraz Felicja Gwincińska – przewodnicząca Rady Miasta Bydgoszczy w latach 2002–2006.

W październiku 1939 r. hitlerowcy rozstrzelali w Dolinie Śmierci długoletniego dyrektora szkoły (1924–1939) Antoniego Zawadzkiego.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 r. rozpoczęto zajęcia w polskiej szkole podstawowej. W 1946 r., po zmianie numeracji szkół, placówka otrzymała numer 21, lecz zawieszono jej imię Królowej Jadwigi. Szkoła bez patrona i tylko z numerem funkcjonowała do czerwca 1988 r., kiedy to drogą plebiscytu nadano jej imię Janusza Korczaka.

Z uwagi na wzrost liczby uczniów spowodowany rozbudową osiedla mieszkaniowego na Wzgórzu Wolności, w latach 70. XX w. rozpoczęto budowę nowego gmachu szkolnego przy ul. Karpackiej 30. Budynek oddano do użytku w 1982 r. Rozpoczęło w nim naukę 1343 dzieci, pod nadzorem 73 nauczycieli. Wówczas zaprzestano zajęć szkolnych w starym budynku z 1856 r. Natomiast w budynku z 1912 r. zajęcia szkolne odbywały się do 1996 r. Pomieszczenia w starym budynku wynajęto pod różne zakłady rzemieślnicze i instytucje, a w budynku z 1912 r. w l. 2005-2017 znajdowała się niepubliczna Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy. W 2022 r. gmach przekazano Starostwu Powiatowemu z przeznaczeniem na siedzibę Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i filii poradni pedagogiczno-psychologicznej^[2].

W 1999 r. zgodnie z ustawą o reformie szkolnej utworzono w nowym budynku Gimnazjum nr 20, natomiast Szkoła Podstawowa nr 21 im. Janusza Korczaka przestała istnieć z dniem 1 września 2005 roku. 29 maja 2009 r. odbyła się uroczystość nadania Gimnazjum nr 20 imienia Królowej Jadwigi, zgodnie z tradycją okresu międzywojennego.

Starą szkołę ludową przy ul. Karpackiej stanowią dwa budynki:

• starszy z 1856 r., rozbudowany w 1878 i 1895 r.
• nowszy z 1912 r.

Oba budynki zostały wzniesione w stylu historyzującym. Budynek starszy jest piętrowy, ceglany, nakryty dachem czterospadowym. Otynkowany, młodszy budynek posiada dwa wydatne ryzality boczne. Pokryty jest dachem czterospadowym, w którym wykonano okna w typie powieki.

Inne dawne budynki szkół ludowych w Bydgoszczy:

• Budynek Świętojańska 20 w Bydgoszczy
• Budynek Sowińskiego 5 w Bydgoszczy
• Budynek Kordeckiego 20 w Bydgoszczy
• Budynek Plac Kościeleckich 8 w Bydgoszczy
• Budynek Nowogrodzka 3 w Bydgoszczy
• Budynek Dąbrowskiego 8 w Bydgoszczy
• Wzgórze Wolności

• Gawęda o szkołach bydgoskich. [w.] Kalendarz Bydgoski 1971