Billy kłamca (oryg. ang. Billy Liar) – brytyjski komediodramat filmowy z 1963 roku w reżyserii Johna Schlesingera.

Jedno z reprezentatywnych dzieł kina „młodych gniewnych”. Film zrealizowano na podstawie powieści Keitha Waterhouse’a, który postać bohatera stworzył z wykorzystaniem elementów własnej biografii^[1].

^[2].

Tytułowy bohater, wywodzący się z robotniczej rodziny, niesamodzielny życiowo Billy, nosi w sobie skryty gniew i bunt przeciwko szarzyźnie codziennego życia. Zniechęcony nudną pracą, brakiem perspektyw i zrażony groszoróbstwem rodziców, najchętniej ucieka w krainę marzeń – do fikcyjnego państwa Ambrozji, gdzie jest władcą i bohaterem. W ten sposób odreagowuje swe rozmaite życiowe porażki, w wyobraźni zamieniając je w sukcesy i zwycięstwa. Realne życie urozmaica sobie, spotykając się równocześnie z dwiema dziewczętami – Ritą i Barbarą, i obydwu nieostrożnie proponując zaręczyny. Tę nieudane próby zmian oraz zatopienie się w fantazjach nagle przerywa odnowiona i obiecująca znajomość z atrakcyjną Liz – dawną znajomą, która proponuje mu zerwanie z dotychczasowym życiem i wspólny wyjazd do Londynu. Jednak Billy w swym pozornym buncie nie jest dość konsekwentny i odważny, by porzucić dom rodzinny i rozpocząć zupełnie samodzielne życie. W ostatnim momencie zawodzi jednak partnerkę i wybiegiem ratuje się przed wyjazdem, powracając do swej fantastycznej Ambrozji^[3]. Zakończenie można zinterpretować jako bohaterskie przyjęcie przez głównego bohatera odpowiedzialności za przyszłość rodziny, poprzez pozostanie, aby podjąć pracę i sprawować opiekę nad rodzicami, w miejsce ucieczki do Londynu.^[4]

• Tom Courtenay – Billy Fisher
• Wilfred Pickles – jego ojciec
• Mona Washbourne – jego matka
• Ethel Griffies – babcia Florence
• Finlay Currie – pan Duxbury
• Gwendolyn Watts – Rita
• Helen Fraser – Barbara
• Julie Christie – Liz
• Leonard Rossiter – pan Shadrack
• Leslie Randall – Danny Boon

Dzieło filmowe Schlesingera w porównaniu z innymi filmami młodych gniewnych jest mniej nastawione na realizm społeczny, natomiast bardziej zorientowane na efekty humorystyczne^[5]. Mimo pozytywnego odbioru Billy'ego kłamcy, niektórzy krytycy zarzucali reżyserowi irytującą bierność głównego bohatera^[1]. Nie przeszkodziło to filmowi Schlesingera w zdobyciu sześciu nominacji do nagrody BAFTA. Ponadto popularność filmu przyczyniła się do kolejnych adaptacji powieści w postaci musicalu oraz serialu telewizyjnego, a w 2000 Brytyjski Instytut Filmowy wymienił Billy'ego kłamcę na liście 100 najlepszych filmów brytyjskich XX wieku^[6].

• Jerzy Płażewski: Historia filmu (1895-2000). Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, ISBN 83-05-13190-4

• Billy kłamca w bazie Filmweb
• Billy kłamca w bazie IMDb (ang.)