Barbara Rokemberg, Barbara Orientowa (zm. po 12 listopada 1463) – krakowska mieszczka pochodząca z rodu Rokembergów, księżna raciborska, karniowska i rybnicka od 1451, pani na Pszczynie w latach 1452–1462.

Barbara pochodziła z patrycjuszowskiej rodziny Rokembergów. Jej nazwisko rodowe (odmiejscowe, wywodzące się od miasta Rockenberg w Górnej Hesji^[1]) zapisywano również w formach Rokenberg, Rockenberg, Rokembarg, Rokembark^[2], Rokemberk i Rokemborg, w formie żeńskiej Rokemborgowa^[1]. Nie są znane imiona ani jej ojca, ani matki, wywodzącej się z krakowskiego rodu Weynrichów (Weinrichów). Braćmi Barbary byli scholastyk krakowski i rektor Uniwersytetu Krakowskiego Kasper oraz Hieronim^[2].

Jej pierwszym mężem został ławnik i rajca krakowski Wilhelm Willandt, występujący w dokumentach w latach 1417–1436^[3].

Po owdowieniu Barbara wyszła ponownie za mąż za kupca Jerzego Orienta z rodziny o śląskich korzeniach^[4], rajcę krakowskiego w latach 1427–1445^[4][5], wdowca po nieznanej bliżej Katarzynie. Drugie małżeństwo było krótkotrwałe^[6]. Jedyną znaną córką z tego związku była Anna Orientówna, która poślubiła mieszczanina Jana Stancza^[7], a po jego śmierci szlachcica Jakuba Obulca (Obulcza) z Bronocic herbu Odrowąż, podczaszego krakowskiego^[2][8]. Drugi mąż Barbary Rokemberg zmarł między wrześniem 1445 a majem 1448^[6].

Przed 10 marca 1451 Barbarę Orientową poślubił książę karniowski i rybnicki Mikołaj V z opawsko-raciborskiej linii Przemyślidów. Mikołaj był wdowcem po Ślązaczce Małgorzacie z Lgoty^[3], zatem Barbara była kolejną księżną niedynastycznego pochodzenia. Związki śląskich Przemyślidów z niżej urodzonymi małżonkami były niemal tak często spotykane jak z osobami dynastycznego pochodzenia. Nierówne stanem małżeństwa zawierano wcześniej jednak przede wszystkim z przedstawicielami elity możnowładczej (czeskiej i polskiej), nie zaś mieszczańskiej^[9]. Przypuszczalnie więc przyczyną związku Mikołaja V z zamożną, ale zbyt nisko urodzoną mieszczką był zamiar podreperowania książęcego skarbca^[10]. Z trzeciego małżeństwa Barbary, które nie trwało nawet 2 lat, pochodziło dwoje dzieci: zmarły w dzieciństwie i pochowany w katedrze wawelskiej Mikołaj oraz Małgorzata (Machna), żona księcia zatorskiego Kazimierza II^[3].

Po śmierci trzeciego męża, która nastąpiła już 22 grudnia 1452, Barbara Rokemberg objęła w posiadanie oprawę wdowią^[10]. Była drugą kobietą, po swojej teściowej Helenie^[11], udzielnej pani na Pszczynie latach 1424–1449/1450^[12][13][14], która sprawowała samodzielne rządy w ziemi pszczyńskiej. Oprawa wdowia, zagwarantowana księżnej Helenie w dokumencie wystawionym w 1407, obejmowała prawdopodobnie całą kasztelanią pszczyńską (Pszczynę z zamkiem oraz Mikołów i Bieruń wraz z okolicznymi wioskami)^[12].

W 1454 księżna Barbara jako pani na Pszczynie gościła w swoim mieście oprawnym królową Polski Elżbietę Rakuszankę^[10]. W tym samym roku szwagier Barbary, książę Wacław II, próbował siłą przejąć władzę w jej włościach, wyruszając zbrojnie na Pszczynę. Ostatecznie objął rządy opiekuńcze w imieniu nieletnich dzieci zmarłego Mikołaja. Po śmierci szwagra, która nastąpiła w 1456, Barbara odzyskała pełnię władzy nad dobrami oprawnymi. W 1457 jako księżna raciborska sprawująca władzę nad ziemią pszczyńską zawarła układ z królem polskim Kazimierzem Jagiellończykiem, dotyczący wzajemnej rezygnacji z napadów zbrojnych na ziemie będące we władaniu drugiej strony umowy^[11]. Po pożarze z 1458, w którym Pszczyna niemal całkowicie spłonęła^[13], księżna Barbara uczestniczyła w odbudowie miasta m.in. wydając nieznane bliżej przywileje^[15].

W 1462 księżna Barbara została wygnana do Krakowa przez swojego pasierba Jana IV^[10], który z pomocą przebranych za kobiety rycerzy opanował miasto, zmuszając swoją macochę do ucieczki i aresztując jej brata Hieronima^[16]. Szybkie opanowanie Pszczyny przez młodego księcia ułatwiał fakt, że pomimo posiadania zamku samo miasto nie było obwarowane^[13]. Ostatni raz osoba Barbary wymieniona jest w aktach krakowskich 12 listopada 1463^[7]. W roku 1464 jej pasierbowie dokonali podziału ziem, w tym pszczyńskiej oprawy wdowiej Barbary, którą otrzymał młodszy z braci, Wacław^[11].

Przy dokumencie z 18 lutego 1462, wystawionym w Krakowie, do XIX wieku zachowała się heraldyczna pieczęć księżnej Barbary, odciśnięta w czerwonym wosku. Na czteropolowej tarczy herbowej, skwadrowane z nieukoronowanym orłem, umieszczono pola na wzdłuż przedzielone. W otoku widoczny był minuskułowy napis z tytulaturą księżnej, częściowo zatarty: sigillum barbara ducissa rath...^[17]

• Długosz J., Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga 12: 1445–1461, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, ISBN 978-83-01-16077-7, s. 167–168.
• Drzyzga P: Mikołaj i Barbara. kultura.wiara.pl, 2012-08-15. [dostęp 2014-07-01]. (pol.).
• Drzyzga P: Śląski Odys i jego brat. kultura.wiara.pl, 2012-09-01. [dostęp 2014-07-03]. (pol.).
• Krzyżanowski S., Morsztynowie w XV wieku, [w:] „Rocznik Krakowski”, t. I, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1898, s. 338–340.