Areszt Śledczy w Gdańsku^[1]

Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Gdańsk
Adres	ul. Kurkowa 12
Rodzaj	areszt śledczy
Jednostka nadrzędna	OISW Gdańsk
Przeznaczenie	AŚ dla mężczyzn i kobiet, wszystkie kategorie
Kierownictwo jednostki	płk SW Artur Król
Pojemność	1090 osadzonych
Data powstania	1904
Położenie na mapie Gdańska Areszt Śledczy w Gdańsku[1]
Położenie na mapie Polski Areszt Śledczy w Gdańsku[1]
Położenie na mapie województwa pomorskiego Areszt Śledczy w Gdańsku[1]
54°21′10″N 18°38′24″E/54,352856 18,639978
Multimedia w Wikimedia Commons

Areszt Śledczy w Gdańsku, tzw. „Kurkowa” – zakład penitencjarny w Gdańsku przy ul. Kurkowej 12, przeznaczony dla mężczyzn i kobiet tymczasowo aresztowanych, pozostających w dyspozycji przede wszystkim organów śledczych Gdańska, Gdyni i Sopotu.

Dyrektor AŚ Gdańsk – ppłk SW Marek Rogoziński

• z-ca dyrektora – por. Dariusz Sobiech
• z-ca dyrektora – mjr Piotr Trzciński
• z-ca dyrektora – ppor. Fabian Mattik
• z-ca dyrektora – kpt. Maria Skwierawska
• z-ca dyrektora – por. Dawid Chomicz^[2]

W jednostce pełni służbę 390 funkcjonariuszy, ponadto zatrudnionych jest 41 pracowników cywilnych.

AŚ Gdańsk przeznaczony jest dla 1072 osób pozbawionych wolności. Osadzeni w areszcie to głównie tymczasowo aresztowani, pozostający do dyspozycji organów:

• Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
• Sądu Okręgowego w Gdańsku
• Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku
• Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku
• Sądu Rejonowego w Sopocie
• Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku
• Prokuratury Rejonowej Gdańsk – Śródmieście w Gdańsku
• Prokuratury Rejonowej Gdańsk – Wrzeszcz w Gdańsku
• Prokuratury Rejonowej Gdańsk – Oliwa w Gdańsku
• Prokuratury Rejonowej w Sopocie

Prócz tymczasowo aresztowanych w areszcie przebywają także nieliczni (do 200 osób) skazani, ze względu na toczące się z ich udziałem czynności procesowe w kolejnych sprawach, skazani zatrudnieni na terenie aresztu oraz skazani przebywający na leczeniu w oddziale szpitalnym aresztu. We wrześniu 2007 nastąpiła zmiana przeznaczenia jednostki i areszt jest przeznaczony także dla kobiet.

Areszt przeznaczony jest dla wszystkich kategorii tymczasowo aresztowanych i skazanych mężczyzn oraz kobiet. Posiada specjalny oddział dla szczególnie niebezpiecznych przestępców. Oddział szpitalny aresztu oraz ambulatorium zapewniają osadzonym całodobową opiekę medyczną na bardzo wysokim poziomie.

Pierwsze więzienie w tym miejscu powstało w pocz. XIX w. i liczyło 12 cel. W latach 1854^[3] – 1855 sporządzony został projekt zabudowań Sądu Kryminalnego w Gdańsku (niem. Criminal Gericht zu Danzig), z uwzględnieniem osobnych budynków dla sądu, aresztu i zakładu karnego^[4]. Budynek sądu, w stylu klasycystycznym, obecnie zajmowany jest przez Sąd Apelacyjny. Dwa pozostałe budynki ówczesnego kompleksu znajdują się na terenie obecnego aresztu i po przebudowach funkcjonują jako tzw. Pawilon K (PK) i Pawilon P (PP). W 1904 został oddany do użytku nowy kompleks zabudowań aresztu, zbudowany na planie kwadratu, z przestrzenią przeznaczoną na spacery osadzonych pośrodku, funkcjonujący obecnie pod nazwą Pawilonu Centralnego (PC).

W lipcu 1917 w areszcie przebywali kilka tygodni Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski. Była cela Marszałka jest obecnie przekształcona w izbę pamięci.

W czasie II wojny światowej więziono tu wielu działaczy kaszubskich, członków ruchu oporu, antyfaszystów. W areszcie wykonywano wyroki śmierci, m.in. przez ścięcie gilotyną.

Po II wojnie światowej, więzienie, które nie doznało większych zniszczeń poszerzono, włączając do obiektu większą część ul. Kurkowej.

W pierwszych latach powojennych w areszcie więziono wielu działaczy niepodległościowego podziemia, duchownych, m.in. biskupa Karola Marię Spletta, a także Niemców i Volksdeutschów, w tym także gauleitera Alberta Forstera i członków załogi obozu koncentracyjnego Stutthof. Na terenie aresztu wykonywano również wyroki śmierci, m.in. rozstrzelano sanitariuszkę AK Danutę Siedzikównę – „Inkę”. Jak wskazują ostatnie badania archeologiczne, zainicjowane przez z-cę dyr. mjr Waldemara Kowalskiego^[5], funkcjonariusze UB dokonywali również masowych mordów. Niektóre z katowni UB i cel śmierci zostały już odkryte, niektóre są dopiero lokalizowane. Ostatni wyrok śmierci, przez powieszenie, wykonano w gdańskim areszcie 25 maja 1987 na seryjnym mordercy Pawle Tuchlinie, osławionym „Skorpionie”.

• „Przegląd Więziennictwa Polskiego” nr 46, Warszawa – Gdańsk, 2005