Andrzej Chramiec

podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	26 marca 1892 Zakopane
Data i miejsce śmierci	14 lutego 1985 Arlington
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	5 eskadra wywiadowcza, 12 eskadra wywiadowcza, 1 pułk lotniczy
Stanowiska	dowódca eskadry
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Chramiec (ur. 26 marca 1892 w Zakopanem, zm. 14 lutego 1985 w Arlington) – podpułkownik pilot inżynier Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Syn Andrzeja i Jadwigi z Bieczyńskich^[1]. W 1909 roku zdał egzamin maturalny w Wyższej Szkole Realnej w Krakowie. Następnie wyjechał na studia w Instytucie Elektrycznym i Mechanicznym w Nancy^[2][3].

25 maja 1919 roku wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego i, jako pilot, otrzymał przydział do 5 eskadry wywiadowczej w której został wyszkolony na obserwatora, a następnie pilota^[2][1]. W jej składzie został skierowany na front wojny polsko-bolszewickiej^[2]. Z uwagi na braki etatowe, brał udział w lotach bojowych również jako obserwator. Wyróżnił się podczas walk 1 czerwca 1920 roku kiedy, w załodze z ppor. obs. Tomaszem Turbiakiem, wykrył oddziały 1 Armia Konnej Siemiona Budionnego, które zagrażały 13. Dywizji Piechoty. Polskiej załodze udało się powiadomić zagrożone oddziały, które zorganizowały skuteczną obronę i odparły atak^[4].

W dniach 18–22 czerwca, w załodze z por. pil. Juliuszem Gilewiczem, rozpoznali w rejonie Baru i Żmerynki nieprzyjacielskie pociągi pancerne i kolumny marszowe, które następnie skutecznie zaatakowali bombami i ogniem broni pokładowej^[5][6]. W trakcie działań wojennych wykonał łącznie 34 loty bojowe w łącznym wymiarze 54 godzin^[3].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w Wojsku Polskim. 28 lutego 1921 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu porucznika, w wojskach lotniczych, w grupie oficerów byłej armii austriacko-węgierskiej^[7]. W maju 1921 roku dostał przeniesiony do 12 eskadry wywiadowczej 1. pułku lotniczego w Warszawie i objął jej dowództwo^[2][8][9].

Podczas służby w 1 pl został odkomenderowany do Wyższej Szkoły Lotniczej w Paryżu^[2]. 15 stycznia 1925 roku został przeniesiony do Centralnych Zakładów Lotniczych, ale już 20 maja został przeniesiony do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej, gdzie objął stanowisko p.o. Szefa Wydziału Zaopatrzenia. 1 marca 1926 roku otrzymał przydział do Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu^[2] gdzie odpowiadał za odbiór sprzętu lotniczego. W lipcu 1927 roku otrzymał przydział do Departamentu Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych, a w grudniu do Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa (IBTL). W 1928 uzyskał tytuł inżyniera w Wyższej Szkole Aeronautyki i Konstrukcji Mechanicznych w Paryżu (Ecole Superieure de l’Aeronautique el de Construction Mechanique)^[10]. Został przeniesiony do Komisji Nadzoru Technicznego. W 1931 roku powrócił do IBTL, gdzie objął stanowisko kierownika stacji płatowcowej^[3][11]. Od końca 1931 roku do sierpnia 1933 kierował kwestiami technicznymi Instytutu^[12].

W kwietniu 1933 roku wziął udział, w załodze z kpt. Józefem Lewoniewskim, w Międzynarodowych Zawodach Lotniczych w Bułgarii. Pełnił funkcję szefa polskiej ekipy^[13].

Na przełomie lipca i sierpnia 1937 roku wystartował, jako pilot Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej w IV Międzynarodowych Zawodach Lotniczych w Zurychu, podczas których zajął 36. miejsce^[14].

27 czerwca 1935 został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 2. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki^[15]. W 1937, po utworzeniu korpusu oficerów lotnictwa, został przydzielony do grupy technicznej^[16]. 18 sierpnia 1937 roku został mianowany attaché wojskowym, lotniczym i morskim przy Ambasadzie RP w Waszyngtonie^[17][18].

Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-0591. Po zakończeniu działań wojennych nie zdecydował się na powrót do Polski, pozostał na emigracji w USA. Zmarł 14 lutego 1985 roku w Arlington^[19].

Był żonaty z Oleną, mieli syna Marka^[20].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 8113 (27 lipca 1922)^[21]
• Krzyż Walecznych^[22]
• Medal Lotniczy (czterokrotnie)^[23]
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1934)^[24]
• Polowa Odznaka Pilota nr 23 (11 listopada 1928)^[22][25]
• czechosłowacka Odznaka Pilota (1929)^[26]
• rumuńska Odznaka Pilota

• Chramiec Andrzej. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1081 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-17].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
• Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
• Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5. OCLC 21519956.
• Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
• Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy − Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari. T. 1. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa–Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918–1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Początki, organizacja, personel i sprzęt. T. I. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.