Album Pałahickie

Autor	Henryk Rodakowski
Data powstania	1867–1868
Medium	akwarela na papierze
Wymiary	23 × 32 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Gorzów Wielkopolski
Lokalizacja	Muzeum Lubuskie
Multimedia w Wikimedia Commons

Album Pałahickie – zawiera cykl jedenastu akwarel malarza Henryka Rodakowskiego. Dzieło jest przechowywane w Muzeum Lubuskim w Gorzowie Wielkopolskim^[1][2].

W 1867 Henryk Rodakowski powrócił wraz z rodziną z Francji do Lwowa, a następnie osiadł na trzy lata w Pałahiczach, należących do Maksymiliana Rodakowskiego, jego starszego brata. Powstały tam trzy obrazy olejne (Stróż, Dama na koniu, Portret Żyda) oraz jedenaście akwarel składających się na Album Pałahickie^[1][2][3].

Przed wojną Album był w posiadaniu Janiny Straszewskiej, wnuczki artysty. Następnie został prawdopodobnie sprzedany, jego właścicielką w latach siedemdziesiątych XX w. była Franciszka Żukotyńska, żona nieżyjącego współwłaściciela przedwojennego warszawskiego antykwariatu. Dzieło wraz ze swoimi właścicielami trafiło tuż po wojnie do Gorzowa Wielkopolskiego i pozostało nieujawnione przez kilkadziesiąt lat. W 1969 po ujawnieniu albumu został on wpisany do rejestru zabytków. W 1980 zostało zakupione przez Muzeum Lubuskie^[1][2][4].

Obrazy przedstawiają ukraińskich chłopów i Żydów z Pałahicz, barwnej, kresowej wsi. Każdy obraz ma wymiar 23 × 32 cm. Opatrzone są przez artystę datą dzienną wykonania oraz francuskim tytułem^[3][4].

Ilustracja	Data powstania	Tytuł francuski	Tytuł polski
	12 października 1867	Sculpteur de Pałahicze	Chłopski rzeźbiarz
	6 listopada 1867	Seń. La poste de Pałahicze	Seń. Dworski listonosz
	12 listopada 1867	Szlome, surveillant de ferme	Pachciarz Szlom
	15 listopada 1867	Le Maire Nykoła	Wójt Nykoła
	17 listopada 1867	Gregorcio, grandforestier	Pobereźnik Gregorcio
	10 grudnia 1867	Myszka	Kuc Myszka
	14 grudnia 1867	Jacio palefrouior	Chłopiec stajenny Josio
	20 grudnia 1867	Josio, cabaretier	Karczmarz Josio
	1 stycznia 1868	Porteur de télégrammes	Roznosiciel telegramów
	4 stycznia 1868	Iwan Brzuś propose aux granges	Gumienny Iwan Brzuś
	16 marca 1868	Iwan et Dickyt	Stajenny Iwan i koń Dickyt

Po wykonaniu akwarel artysta wysłał je do Paryża, gdzie wywołały duże wrażenie. Współcześni krytycy podkreślają wyjątkowość Albumu na tle całej twórczości Rodakowskiego skoncentrowanej głównie na portretach. Doceniają realistyczny, dokumentacyjny wręcz charakter prac, które za swoich bohaterów mają zwykłych mieszkańców wsi spotkanych przez malarza podczas ich codziennych zajęć. Krytycy dostrzegają też indywidualny charakter utrwalonych na papierze postaci, ich psychologiczną prawdę, którą oddał Rodakowski. Podkreśla się także wartość etnograficzną akwarel, a wybór tematu przez artystę łączy z podejmowanymi w XIX w. badaniami ludoznawczymi. Album został też określony jako „dzieło należące do nielicznych godnych uwagi przykładów polskiego malarstwa XIX-wiecznego o tematyce wiejskiej”^{[1][2][4][3][5]}.

Sam Rodakowski nie cenił Albumu Pałahickiego. Akwareli nie uznawał za poważną technikę, a cały cykl uważał za dzieło błahe. Do końca życia nie zmienił swojej opinii^[1][3].