Agrippina Waganowa

Агриппи́на Я́ковлевна Вага́нова

Agrippina Waganowa w balecie Esmeralda (Petersburg, ok. 1910)
Data i miejsce urodzenia	26 czerwca 1879[1] Petersburg
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1951[1] Leningrad
Zawód, zajęcie	baletnica, pedagożka tańca, choreografka
Rodzice	Jakow Timofijewicz Waganow[2]
Partner	Andriej Aleksandrowicz Pomerancew
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Agrippina Jakowlewna Waganowa (ros. Агриппи́на Я́ковлевна Вага́нова; ur. 14 czerwca^?/26 czerwca 1879 w Petersburgu, zm. 5 listopada 1951 w Leningradzie) – rosyjska tancerka (baletmistrzyni), choreografka i pedagożka tańca; uhonorowana tytułem Ludowa Artystka RFSRR (1934).

Przyszła na świat w rodzinie Jakowa Timofijewicza Waganowa – woźnego Teatru Maryjskiego w Petersburgu^[2]. Jej ojciec był z pochodzenia Ormianinem. Przeprowadził się do Petersburga z Astrachania, gdzie od czasów Iwana Groźnego żyła ormiańska mniejszość etniczna; jego rodzina nie była jednak mocno zakorzeniona w tamtejszej społeczności (pochodził ze społeczności Ormian przybyłych z Iranu), w związku z czym nie zgromadził dużego kapitału. Służył jako podoficer, a po przejściu na wojskową emeryturę przeniósł się do Petersburga, gdzie zarabiał na życie jako woźny. Waganowie mieli trójkę dzieci, w związku z czym zarobki pozwalały jedynie na skromne życie^[2].

W latach 1897–1916 była solistką Baletu Teatru Maryjskiego (ros. Балет Мариинского театра)^[3]. W poczet grupy baletowej została przyjęta bezpośrednio po ukończeniu szkoły baletowej (jej nauczycielką była m.in. Olga Prieobrażenska^[4][5]). W ciągu zaledwie kilku lat uzyskała pozycję solistki, a w 1915 primabaleriny. Za znakomitą pracę nóg i strzeliste skoki została nazwana „królową wariacji”^[6].

Waganowa jest autorką Zasad tańca klasycznego (ros. Основы классического танца, 1934, wydanie polskie – 1952)^[1] – najważniejszego podręcznika zasad tańca klasycznego. Książka jest wynikiem doświadczeń całego życia artystki i pedagoga, twórczą syntezą osiągnięć światowej sztuki choreograficznej, nawiązaniem do rosyjskiej szkoły i jej kontynuacją, fundamentem, na którym opiera się współczesna pedagogika choreograficzna^[7].

Artystka była również aktywna na płaszczyźnie choreografii, rozpoczynając pracę w tej dziedzinie w 1927 roku od baletu Wizje poety. W latach 1931–1937 pełniła funkcję dyrektora artystycznego Baletu Teatru Maryjskiego^[3] (od 1935 do 1990 nazywanego Państwowym Akademickim Teatrem Opery i Baletu im. S.M. Kirowa). W tym czasie promowała zarówno taniec nowoczesny, jak i nowe interpretacje klasycznych przedstawień baletowych, z których wymienić należy Jezioro łabędzie (premiera w 1933). W latach 1946–1951 uczyła choreografii na Konserwatorium Leningradzkim^[6].

W 1934 roku Waganowa została uhonorowana tytułem Ludowej Artystki RFSRR^[6]. Była jednym z najwybitniejszych pedagogów tanecznych swojej epoki i najwybitniejszym pedagogiem rosyjskim (sama była uczennicą takich nauczycieli jak: Lew Iwanow, Pawieł Gierdt, Nikołaj Legat i Olga Prieobrażenska). Była nauczycielką wielu wybitnych tancerek baletowych, m.in.: Galiny Ułanowej, Mariny Siemionowej, Tatjany Wieczesłowej, Mai Plisieckiej, Natalii Dudinskiej, Fiei Bałabiny, Iriny Kołpakowej, Ninel Kurgapkiny, Olgi Iordan, Marii Mazun, Ałły Osipienko, Helēny Tangijevej-Birzniece, Ałły Szelest^[8]. W latach 1920–1950 wszystkie wielkie baleriny Leningradzkiego Państwowego Akademickiego Teatru Opery i Baletu były wychowankami Waganowej^[8].

Waganowa została pochowana na Litieratorskich mostkach na cmentarzu Wołkowskim w Petersburgu^[9][10].

1 listopada 1957 roku Państwowy Leningradzki Instytut Choreografii (poprzednio Piotrogrodzka Państwowa Szkoła Baletowa) otrzymała imię wybitnej rosyjskiej tancerki i pedagog. Od 1991 roku uczelnia jest znana jako Akademia Baletu Rosyjskiego im. Agrippiny Waganowej (ros. Академия Русского балета имени А. Я. Вагановой)^[6]. Tytuł Akademii został nadany w 1991 roku^[11].

• Zasady tańca klasycznego (Основы классического танца)^[12]

• Ludowa Artystka RFSRR (1934)^[6]
• Nagroda Stalinowska (1946)^[3]

• Fotogaleria
• 
  Koperta ze znaczkiem pamiątkowym (ang. EWCS – Envelope with commemorative stamp) z podobizną Agrippiny Waganowej, wydana z okazji 125-lecia jej urodzin, proj. Ch. Betredinowa (2004)

• Agrippina Vaganova, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03]  (ang.).
• ВАГАНОВА Агриппина Яковлевна (1879–1951). funeral-spb.ru. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2016-03-15)]., funeral-spb.ru (ros.)