Abraham Ortelius

Abraham Ortelius pędzla Petera Paula Rubensa
Data i miejsce urodzenia	14 kwietnia 1527 Antwerpia
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1598 Antwerpia
Zawód, zajęcie	kartograf
Multimedia w Wikimedia Commons

Abraham Ortelius (ur. 14 kwietnia 1527 w Antwerpii^[1], zm. 28 czerwca 1598^[2][3][4]) – flamandzki geograf, kartograf, historyk i wydawca map^[1].

Abraham Ortelius pochodził z Niderlandów. W 1570 roku w Antwerpii wydał pierwszy usystematyzowany zbiór map świata Theatrum orbis terrarum^[1]. Atlas ten zawierał oryginalne mapy różnych krajów (w tym również mapę Polski Wacława Grodeckiego), które Ortelius zebrał dzięki swym rozgałęzionym stosunkom z uczonymi europejskimi^[5]. Do 1612 roku wydano około 45 edycji tego dzieła. W kolejnych wydaniach mapy w atlasie były aktualizowane i poprawiane. Wydawnictwo to ukazało się w kilku językach na świecie.

Ortelius, wykształcony na grawera, około 1554 r. założył swój biznes książkowy i antykwaryczny^[1]. Około 1560 roku, pod wpływem Gerarda Mercatora, Ortelius zainteresował się robieniem map^[1]. W ciągu dekady opracował mapy świata na rzucie serca (1564), Egiptu (1565) i Azji (1567), a także pierwsze wydanie Theatrum, które zawierało 70 map wygrawerowanych w jednolitym stylu^[1]. Theatrum było rozbudowywane i aktualizowane w kolejnych edycjach do końca 1612 roku^[1]. Ortelius został mianowany geografem Filipa II Habsburga (1575)^[1].

 Osobny artykuł: Theatrum orbis terrarum.

Ortelius był pierwszym, który podkreślił geometryczne podobieństwo między wybrzeżami Ameryki i Europy-Afryki i zaproponował dryf kontynentalny jako wyjaśnienie. Jacqueline W. Kious opisał myśli Orteliusa w następujący sposób^[6]:

Abraham Ortelius w swoim dziele Thesaurus Geographicus... zasugerował, że obie Ameryki zostały „oderwane od Europy i Afryki ... przez trzęsienia ziemi i powodzie” i powiedział dalej: „Ślady tego pęknięcia ujawniają się, jeśli ktoś wyciągnie mapę świata i uważnie rozważy wybrzeża trzech [kontynentów]”.

Obserwacje Orteliusa dotyczące połączenia kontynentów oraz jego propozycja pęknięcia i separacji pozostały niezauważone aż do końca XX wieku. Zostały one jednak ponownie przedstawione w XVIII i XIX wieku, a później przez Alfreda Wegenera, który opublikował swoją hipotezę dryfu kontynentalnego w 1912 roku i w kolejnych latach^[7]. Ponieważ jego publikacje były szeroko dostępne w języku niemieckim i angielskim, a także dlatego, że przedstawił geologiczne wsparcie dla tego pomysłu, Wegener jest uznawany przez większość geologów za pierwszego, który uznał możliwość dryfu kontynentalnego^[8].

• 
  Mapa Afryki (1570)
• 
  Mapa Islandii (1590)
• 
  Mapa Azji (1595)
• 
  Mapa Ameryk (1587)
• 
  Księstwo Oświęcimskie i Zatorskie (1603)
• 
  Mapa świata (1570)
• 
  Mapa Europy (1595)

• Daniel J. Boorstin: The Discoverers. New York: Random House, 1983, s. 275–278. ISBN 0-394-40229-4.
• Abraham Ortelius – dzieła w bibliotece Polona