1945–1979. Historia i teraźniejszość – podręcznik szkolny napisany przez Wojciecha Roszkowskiego do nauki przedmiotu historia i teraźniejszość, wydany w 2022 w Krakowie przez wydawnictwo „Biały Kruk”; podręcznik został dopuszczony 1 lipca 2022 do użytku szkolnego do kształcenia ogólnego w liceach i technikach^[1] jako pierwszy z podręczników do tego przedmiotu^[2].

Od chwili wydania podręcznik wzbudzał kontrowersje^{[3][4][5][6][7][8][9]}, spotykając się m.in. z zarzutami o stygmatyzację dzieci urodzonych dzięki zapłodnieniu pozaustrojowemu (in vitro), zrównania feminizmu z nazizmem oraz eseistycznej, perswazyjnej formy przekazu^[10][11][12]. W procesie recenzowania Grzegorz Ptaszek wydał negatywną opinię językową; po uzyskaniu pozytywnej opinii od Klemensa Stróżyńskiego podręcznik – mimo obaw formułowanych przez ekspertów – został dopuszczony do użytku szkolnego^[13][14][15]. Pojawiły się opinie, że jest on promowany przez Ministerstwo Edukacji i Nauki kosztem podręcznika WSiP, co miało przejawiać się m.in. w tempie procesu recenzowania obu książek^[a][3][17].

Podręcznik został także opisany jako mocno krytyczny do zachodniej kultury popularnej i odwrócenia się Zachodu od chrześcijaństwa, co wpisuje się w nurt twórczości Roszkowskiego (autora m.in. książek Świat Chrystusa czy Roztrzaskane lustro. Upadek cywilizacji zachodniej.)^[10][18]. Liczne fragmenty książki Roztrzaskane lustro zostały przedrukowane w podręczniku, co spowodowało zarzuty o autoplagiat^[19][20].

Pozytywnie o książce wypowiadał się urzędujący minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek; jego zdaniem podręcznik przedstawia prawdę o najnowszej historii Polski (wcześniej zakłamywanej), zaś krytykujący albo znali wcześniej tylko zafałszowaną wersję dziejów kraju („którą tworzyli ich dziadkowie, ubecy i komuniści”), albo sami aktywnie propagowali „antypolską pedagogikę wstydu”^[21].

Z powodu kontrowersji w przestrzeni publicznej, określonych jako znaczące w skali protestów społecznych, Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się w połowie sierpnia 2022 do ministra edukacji i nauki o ustosunkowanie się do pytania, czy treść podręcznika była analizowana z punktu widzenia konstytucyjnej zasady bezstronności światopoglądowej państwa^[22].

Po rozpoczęciu roku szkolnego 2022/23 podręcznik nie został na większą skalę wykorzystany w szkołach. Organizacja „Wolna Szkoła” podała, że zdecydowały się na niego jedynie 53 placówki w całym kraju (na ponad 2,3 tys. sprawdzonych)^[23]. Roszkowski w rozmowie przyznał, że szkół korzystających z jego podręcznika jest jeszcze mniej; równocześnie podkreślił, że podręcznik spotkał się z dużym zainteresowaniem na wolnym rynku^[24]. Sprzedaż podręcznika wyniosła ok. 25 000 egzemplarzy^[25].