La castelaniá (var. chastelaniá, castelania; del latin: castellanus)^[1][2] èra l'unitat administrativa mendre a l'Edat Mejana. Designava lo territòri sul qual lo mèstre del castèl exercissiá sos dreches banals. En son centre se trobava lo castèl e son mandament, ^[3] qu'èra lo capluòc de castelaniá, administrat per un castelan.

Lo castelan èra un foncionari, comital o princièr, nomenat e remunerat. Son mandat èra revocable e transferible. Dins sa foncion de gardian del castèl, teniá la comptabilitat e deviá presentar regularament sos comptes, los de la castelaniá. Exercissiá egalament totes los dreits per delegacion, militaras e judiciàrias. Per extension, e a tòrt, totes los proprietaris de castèls, que sián recebuts o représ en fèu o nauts a lor pròpri lotjament, suls quals un senhor exercissiá son ban, son apelats castelans. Aquel títol deu èsser reservat als senhors qu'o recebián dirèctament d'un comte o d'un prince, donc lo senhor d'un ban èra pas forçadament un «castelan» e mai se possedissiá un castèl. Aquel títol èra sovent atribuït als cabdèts de familhas nombrosas o per la noblesa locala.

1. ↑ Congrès permanent de la lenga occitana. «Châtellenie». Multidiccionari Occitan Dicod'Òc. [Consulta: 18 de decembre de 2023]
2. ↑ Diccionari de l'occitan medieval. «Cèrca «Castelania»» (en francés). dom-en-ligne.de. [Consulta: 18 de decembre de 2023]
3. ↑ Territòri tengut, espleitat e protegit per l'administracion d'un castèl.