Agenés

(fr) Agenais
Mapa d'Agenés, al sens de la diocèsi d'Agen, dins sos limits del sègle xviii ambe las comunas e departaments actuals.
Tipe	Region istorica, Província istorica de França e region
Eponim	Agen
Part de	Guiana Gasconha
Localizacion
Estat	França

Agenés es una region istorica de Guiana e de Gasconha, que pren sas originas de la tribú galla dels Niciobròges, que venguèt la diocèsi d'Agen. A l'epòca carolingiana, formava tanben un comtat eponim dont l'avesque possedissiá lo títol de comte.

La capitala n'es Agen. Compren los parçans de Marmandés, Naut Agenés, las sèrras d'Agenés, Brulhés e Condomés.

La ciutat galloromana dels Niciobròges venguèt diocèsi d'Agen en teoria al sègle iii e Sent Caprasi (Grapasi, etc.) foguèt son primièr avesque.^[1]

Lo papa Joan XXII, lo 13 d'agost de 1317, per la bulla Salvator noster, creèt la diocèsi de Condòm sus la partida meridionala de la diocèsi d'Agen. La delimitacion èra Garòna.^[2] La partida del nòrd de Garòna foguèt après incorporada a la província de Guiana e la partida del sud a Gasconha. Veire tanben la mapa detalhada de la diocèsi de Condòm^[3]

A la diferéncia de Perigòrd, que coneguèt un partiment semblable entre las diocèsis de Periguers e la de Sarlat, la consciéncia agenesa s'es en granda partida amortida. Demòra limitada a l'aira d'atraccion d'Agen, que siá de Gasconha o de Guiana, a la partida demorada diocèsi d'Agen en 1317 (a l'excepcion de la partida exiliada en Gironda a la Revolucion Francesa) o a una barreja de las doas nocions. Vertat es que lo territòri agenés foguèt trocejat a la creacion dels departaments. Una vila e un vilatge situats dins l'anciana diocèsi de Condòm, respectivament Lo Mas d'Agenés e Pug d'Agenés, gardan lo nom d'Agenés dins lor denominacion oficiala, mes aquò s'explica perqué los noms son corts sense aquel apondi.

L'agenés aparten al domeni lingüistic del lengadocian occidental, meridional de transicion cap al gascon per çò qu'es del parlar d'Agen. L'Agenés compren tanben mai que mai lo lengadocian brageiragués, dit perigòrd e de variantas septentrionalas de gascon. Lo gascon traspassa Garòna e èra pus espandit fai quauques sègles, atal coma zo mòstran los noms de las comunas de Sèishas, Pugmiclan e Preishàs.

• Òut e Garona: Agen, Vilanuèva d'Òut, Fumèl, Marmanda, Nerac
• Tarn e Garona: Valença d'Agen, Montagut dit actualament de Carcin
• Gironda: Senta Fe la Granda, pòrt que balhava a l'Agenés, pel corredor de Duràs, un accès a Dordonha
• Gers: Condòm

• Marmandés: Veire Marmandés#Comunas de Marmandés

• Guiana
• Gasconha
• Occitània
• Parçan

• Agenais.org

1. ↑ «Présentation du diocèse d'Agen, la fondation de l'Eglise d'Agen» (en francés). diocese47.fr.
2. ↑ Burias, Jean. Atlas Historique français, Agenais, Condomois, Bruilhois. CNRS, 1979. 
3. ↑ Cauzaran, Jean-Marie. «Diocèse de Condom au XVIIe siècle» (en francés).

v · m Regions culturalas e istoricas d'Occitània (regions d'Occitània actuala en nauta, regions d'Occitània anciana en bassa)
Auvèrnhe • Bearn • Borbonés • Daufinat • Gasconha inclusent la Val d'Aran • Guiana inclusent Agenés, Carcin, Peiregòrd e Roergue • Lemosin inclusent la Marcha • Lengadòc inclusent lo País de Fois e Fenolhedés • Mónegue • País Niçard • Provença inclusent lo Comtat Venaicin • Valadas Occitanas • Velai (istoricament en Lengadòc) • Vivarés (istoricament en Lengadòc) Enclava de La Gàrdia
Aguiaina inclusent Aunís, Engolmés, Peitau e Sentonge • Mauriana • Berric • País Gavai (partejat entre Aguiaina, Gasconha e Guiana) Enclavas dins Aragon • Navarra
Per las autras regions pobladas istoricament per d'occitans, veire Diaspòra occitana.