Deel van een serie artikelen over Kiesstelsel & regering
Een Nederlands stembiljet met rood stempotlood
Zeteltoewijzing
Verkiezing · Kiessysteem · Stembiljet · Evenredige vertegenwoordiging · Zetelverdeling · Zetel-stemverhouding · Kiesdrempel
Geografische eenheden
Kieskring · Stemdistrict · Nationaal kiesdistrict · Districtenstelsel · Meervoudig kiesdistrict · Vereffeningszetels · Overhangmandaat
Regeringsvorming
Regeringscoalitie · Waaierdemocratie · Cordon Sanitaire · Gedoogsteun · Blokpolitiek · Minderheidsregering · Parlementaire basis
Portaal    Politiek

Binnen een democratie, waar besluiten genomen worden namens de bevolking door vertegenwoordigers in een parlementair orgaan, moet na de stemming het resultaat omgezet worden in zetels. Dit wordt zetelverdeling genoemd. Er bestaat een veelheid aan methodes om dit te doen. Elke methode levert een ander resultaat op wat ook weer invloed heeft op de zetel-stemverhouding.

In vele landen, zoals ook Nederland en België volgt de zetelverdeling primair de percentages van de uitgebrachte stemmen. Via een restzetelprocedure worden de restzetel(-s) toegewezen. In landen met een districtenstelsel wordt er doorgaans gebruik gemaakt van vereffeningszetels om overhangmandaten te voorkomen.

Bij de verdeling van zetels bij verkiezingen worden verschillende rekenmethodes gebruikt, die grofweg in twee groepen kunnen worden ingedeeld: methodes die werken met quota zoals de kiesdeler en methodes die werken met delerreeksen. Hieronder een overzicht van de belangrijkste methodes binnen deze groepen en hun werkwijze:

• Methode-Hare: Zetels worden eerst toegekend op basis van een volledig aantal stemmen per zetel (kiesdeler). Resterende zetels gaan naar partijen met het grootste restant aan stemmen. Deze methode wordt in Denemarken gebruikt bij het toekennen van vereffeningszetels.

• Methode-D'Hondt: Deze methode deelt het aantal stemmen van elke partij successief door 1, 2, 3, enzovoort, en verdeelt de zetels op basis van de hoogste gemiddelden. Dit wordt in Nederland en België gebruikt en bevoordeelt grotere partijen licht.
• Methode-Sainte-Laguë: Deze methode is vergelijkbaar met D'Hondt, maar deelt stemmen door oneven getallen (1, 3, 5, enz.). Dit wordt in Zweden en Duitsland gebruikt en verdeelt zetels iets evenwichtiger dan D'Hondt wat kleinere partijen ten goede komt.
• Gemodificeerde Sainte-Laguë: Deze variant begint met het delen van stemmen door 1,4 in plaats van 1, gevolgd door oneven getallen. Dit fungeert bijvoorbeeld in Noorwegen als een kiesdrempel binnen een meervoudig kiesdistrict omdat het behalen van een eerste zetel moeilijker wordt. In Zweden wordt 1,2 als eerste deler gebruikt.
• Methode-Imperiali: Deze variant deelt het aantal stemmen door het aantal zetels plus twee, wat de drempel voor zetelwinst verlaagt en een voordeel biedt aan grotere partijen. Dit wordt gebruikt bij Belgische gemeenteraadsverkiezingen.

• Methode-Condorcet: De winnaar wordt bepaald door elke kandidaat in paren met elkaar te vergelijken en te kijken welke kandidaat elke andere kandidaat in een directe vergelijking verslaat. De winnaar is degene die elke andere kandidaat verslaat in deze één-op-één vergelijkingen.

De tabel toont de zetelverdeling in de Tweede Kamer op basis van de verkiezingsuitslag van 2023, berekend met drie verschillende methodes. Elke methode verdeelt de zetels op een andere manier, waarbij de verhouding tussen het aantal stemmen en de toegekende zetels kan variëren.

Eerst wordt per partij het aantal volledige zetels berekend, oftewel het aantal zetels dat direct overeenkomt met een volledig aantal kiesdeler aan stemmen. Dit geeft een eerste indicatie van de zetelverdeling, maar bij het verdelen van de restzetels ontstaan verschillen tussen de diverse methodes.

• Evenredige vertegenwoordiging
• Kieskring
• Kiesrechtgeografie

• Zetelverdeling Nederlandse parlement - zetelverdeling.nl