Jan van Baal
Van Baal tijdens een persconferentie, Schiphol, 7 juli 1957
Algemeen
Volledige naam	Jan van Baal
Geboren	Scheveningen, 25 november 1909
Overleden	Doorn, 9 augustus 1992
Partij	ARP
Portaal    Politiek

Jan van Baal (Scheveningen, 25 november 1909 - Doorn, 9 augustus 1992) was een cultureel antropoloog en gouverneur van Nederlands-Nieuw-Guinea (1953-1958). Hoofdthema in zijn werk was het bestuderen van religie.

Van Baal studeerde indologie aan de Rijksuniversiteit Leiden. Dit was een academische opleiding voor toekomstig kader van het koloniaal bestuur in Nederlands-Indië.

In 1934 promoveerde hij op het fenomeen koppensnellen bij de Marind-anim, een Papoeavolk van de zuidkust van Nieuw-Guinea. Kort na zijn promotie werd Van Baal als bestuursambtenaar gestationeerd in Merauke in Nederlands Nieuw-Guinea. Gedurende de oorlogsjaren werd hij door de Japanners geïnterneerd.

In 1951 zette hij het Kantoor voor Bevolkingszaken op in Hollandia (later Jayapura) in Nederlands-Nieuw-Guinea. Gedurende een jaar was hij hiervan directeur. Dit bureau stimuleerde etnografisch en demografisch onderzoek. Van Baal benadrukte het belang van toegepaste antropologie in ontwikkelingskwesties. Dit ondersteunde het beleid om Nieuw-Guinea voor te bereiden op onafhankelijkheid.

Van Baal was oorspronkelijk lid van de Gereformeerde Kerken in Nederland, maar stapte in 1958 over naar de Nederlandse Hervormde Kerk. Korte tijd zat hij voor de gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij in de Tweede Kamer.

Als gouverneur van Nederlands Nieuw-Guinea bevorderde hij het etnografisch onderzoek. Na zijn terugkeer in Nederland in 1959 werkte Van Baal als directeur van de Afdeling Culturele en Physische Antropologie van het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam. Daarnaast was hij hoogleraar antropologie aan de universiteiten van Amsterdam en Utrecht.

De vraagstukken waarvoor hij zich als cultureel antropoloog gesteld zag zijn nog steeds actueel. Tegen het einde van zijn leven worstelde hij met de vraag of de sociale wetenschappen religie per se agnostisch moeten benaderen.

In 1991 werd hem de zilveren Akademiepenning van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen toegekend.

• Godsdienst en samenleving in Nederlandsch-Zuid-Nieuw-Guinea. Amsterdam: N.V. Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1934.
• Over wegen en drijfveren der religie; een godsdienstpsychologische studie. Amsterdam: N.V. Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1947.
• 'Algemene sociaal-culturele beschouwingen', in: W.C. Klein (red.), Nieuw Guinea, dl. 1. 's-Gravenhage: Staatsdrukkerij- en Uitgeversbedrijf, 1953, pp. 230-258
• Dema; Description and Analysis of Marind-Anim Culture (South New Guinea). The Hague: Martinus Nijhoff, 1966.
• Mensen in verandering; ontstaan en groei van een nieuwe cultuur in ontwikkelingslanden. Amsterdam: Arbeiderspers, 1967.
• Symbols for Communication; An Introduction to the Anthropological Study of Religion. Assen: Van Gorcum, 1971.
• De boodschap der drie illusies; overdenkingen over religie, kunst en spel. Assen: Van Gorcum, 1972.
• De agressie der gelijken; ons cultureel breiwerk: één recht, één averecht. Assen: Van Gorcum, 1974.
• Reciprocity and the Position of Women; Anthropological Papers. Assen: Van Gorcum, 1975.
• Man's Quest for Partnership; The Anthropological Foundations of Ethics and Religion. Assen: Van Gorcum, 1981.
• Jan Verschueren's Description of Yéi-nan Culture (Extracted from the Posthumous Papers). Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land en Volkenkunde 99. The Hague: Martinus Nijhoff, 1982.
• West Irian, A Bibliography (Met K.W. Galis en R.M. Koentjaraningrat). Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde, Bibliographical Series 15. Dordrecht: Foris Publications, 1984
• Boodschap uit de stilte; mysterie als openbaring. Baarn: Ten Have, 1991.
• Ontglipt verleden. Deel I : Tot 1947 : Indisch bestuursambtenaar in vrede en oorlog ; Ontglipt verleden deel 2 : Leven in verandering, 1947-1958. Franeker: Wever, 1986-1989.

• Van Beek, W.E.A. & Scherer, J.H. (eds.): Explorations in the Anthropology of Religion; Essays in Honour of Jan Van Baal. Den Haag: KITLV Verhandelingen, 1975.
• Jan van Baal 1909-1992. Themanummer van het tijdschrift "Antropologische Verkenningen", jaargang 12, nr. 3, 1993.
• Schoorl, J.W., 'In memoriam J. van Baal 1909-1992', in: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 150, 1994, pp. 3-26.

Zie de categorie Jan van Baal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.