Istiodactylidae Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt
Istiodactylus
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Pterosauria Onderorde: Pterodactyloidea
Familie
Istiodactylidae Howse, Milner & Martill, 2001
Istiodactylus scavenging
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Istiodactylidae op Wikispecies
Portaal    Biologie Herpetologie

De Istiodactylidae zijn een groep (familie) van uitgestorven pterosauriërs behorend tot de Pterodactyloidea.

In 2001 benoemden Stafford Howse, Andrew Milner en David Martill een familie Istiodactylidae om Istiodactylus een plaats te geven.

De eerste definitie als klade was in 2005 door Wang Xiaolin, Alexander Kellner, Zhou Zhonge en Diogenes de Almeida Campos: de groep bestaande uit de laatste gemeenschappelijke voorouder van Istiodactylus latidens Seeley 1901 en Nurhachius ignaciobritoi Wang et al. 2005; en al zijn afstammelingen.

De Istiodactylidae omvatten de Istiodactylinae. Ze bestaan uit middelgrote soorten uit het Krijt die zich kenmerken door korte robuuste afgeplatte tanden.

Resten van taxa die met zekerheid kunnen worden toegewezen aan Istiodactylidae zijn gevonden in het Verenigd Koninkrijk en China, in gesteenten daterend uit het Vroeg-Krijt (Barremien tot Aptien). Arbour en Currie (2011) beschreven de Canadese Gwawinapterus beardi als een lid van Istiodactylidae die leefde in het Laat-Krijt (Laat-Campanien); Witton (2012) suggereerde echter dat het tandvervangingspatroon van dit dier niet overeenkomt met dat van pterosauriërs, wat suggereert dat de soort mogelijk niet-pterosaurisch is. Aanvullend onderzoek heeft aangetoond dat de soort in feite een vis was. De vroegst bekende soort zou Archaeoistiodactylus linglongtaensis kunnen zijn, uit het Midden-Jura van China; er is echter ook gesuggereerd dat het holotype exemplaar van deze soort eigenlijk een slecht bewaard exemplaar van Darwinopterus zou kunnen zijn. Hongshanopterus, een veronderstelde istiodactylide uit China, is door Witton (2012) geherclassificeerd als een niet-istiodactylide lid van Ornithocheiroidea van onzekere fylogenetische plaatsing.

Istiodactyliden waren middelgrote pterosauriërs met platte, afgeronde kaken vergelijkbaar met die van een eend. Ze hadden echter kleine tanden langs hun kaken en dit is vooral te zien bij de meer geavanceerde geslachten zoals Istiodactylus.

Fylogenie

Hieronder staat een cladogram met de fylogenetische plaatsing van deze groep binnen Pteranodontia uit Andres en Myers (2013):

Het onderstaande cladogram is een topologie die is teruggevonden door Kellner et al. (2019). In de analyses herstelden ze Istiodactylidae binnen de meer inclusieve groep Istiodactyliformes, en wezen ze zowel Istiodactylus als Liaoxipterus toe aan een nieuwe subfamilie genaamd Istiodactylinae, maar behielden ze Nurhachius als basaal lid.

In tegenstelling tot de meeste ornithocheiroïden waren istiodactyliden fysiologisch aangepast aan een leven op het land en veel van hun fossielen zijn gevonden in zoetwaterafzettingen. Istiodactyliden worden beschouwd als de pterosauriër-equivalenten van gieren: ze doen dienst als opruimploeg op hun oorspronkelijke locaties. Of istiodactyliden konden zwemmen zoals de meeste waterminnende pterosauriërs blijft een mysterie.