Iconoclasme (ook beeldenstorm) is het verzet tegen de verering van iconen, waarbij om ideologische redenen beelden verwijderd of vernietigd worden. De term dateert uit de Byzantijnse tijd, maar ook bijvoorbeeld de beeldenstormen in de zestiende- en twintigste eeuw in West-Europa waren periodes waarin religieuze beelden en afbeeldingen werden vernield of verwijderd.

Het woord iconoclasme komt uit het Grieks. Εικων (Eicoon) betekent afbeelding (zie: icoon), κλαειν (klaein) betekent breken. Het is gebruikt als aanduiding van een periode in de geschiedenis van de Oosterse Kerk (730-843), waarin het vervaardigen en het vereren van afbeeldingen (iconen) verboden was. De tegenstanders van het gebruik van iconen werden iconoclasten genoemd, en de voorstanders werden iconodulen genoemd.

• Tijdens de periode van Achnaton in Egypte, werden vele eerdere tempels vernietigd
• De Byzantijnse beeldenstrijd, in twee periodes, 726 tot 787 en 815-843
• Tijdens het Tweede Concilie van Nicea in 787 werd beeldenverering juist weer ingevoerd.
• De Beeldenstorm in 1566
• Aniconisme in bijvoorbeeld de islam
• De Tweede beeldenstorm na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965)

Tijdens de radicale fase van de Franse Revolutie was er iconoclasme op initiatief van de regering en van de bevolking. Verschillende monumenten en religieuze werken werden vernield om de symbolische heerschappij van het ancien régime uit te wissen. Tezelfdertijd was men zich bewust van de historische, culturele en esthetische waarde van sommige stukken. Een oplossing voor de tegengestelde eisen van vernieling en conservatie was de oprichting van musea, die in deze periode tot ontwikkeling kwamen. In een museale context werd de symbolische kracht van koninklijke of religieuze kunst geneutraliseerd. Voor het selecteren van de stukken werd een Monumentencommissie in het leven geroepen.^[1]

• Damnatio memoriae in het oude Rome
• Entartete Kunst, verboden of belachelijk gemaakte kunst in nazi-Duitsland
• Verwijdering van confederale monumenten in de Verenigde Staten, vanaf 2015

• 

  Tijdens de George Floyd-protesten van 2020 hebben demonstranten verschillende standbeelden neergehaald die ze beschouwden als symbolen van de Confederatie, slavernij, sociale segregatie of racisme, waaronder het standbeeld van Williams Carter Wickham in Richmond, Virginia, het standbeeld van Jefferson Davis, Virginia, VS en het standbeeld van Edward Colston in Bristol, Engeland.^[2][3][4] Ook zijn er beelden deels vernield of beklad waaronder 2 standbeelden van Winston Churchill in Londen, Engeland, een standbeeld van Pim Fortuyn, Rotterdam, Nederland, een standbeeld van Piet Hein, Rotterdam, Nederland en een standbeeld van Christoffel Columbus in Boston, VS dat onthoofd werd.^{[5][6][7][8][9]} Daarnaast zijn er ook een aantal standbeelden verwijderd door de lokale gemeente waaronder het standbeeld Robert Milligan in London, Engeland en een standbeeld van Leopold II in Ekeren, België.^[10][11] Niet alleen beelden zijn getroffen, ook het Tropenmuseum in Amsterdam werd besmeurd met verf. In Tilburg werden straatnamen doorgestreept.^[7][12]

• Helmut Feld, Der Ikonoklasmus des Westens, 1990, ISBN 9789004092433
• Alain Besançon, The Forbidden Image. An Intellectual History of Iconoclasm, 2000, ISBN 9780226044149
• Marie-France Auzépy, L'Iconoclasme, 2006, ISBN 9782130558088
• Antonio Calisi, I difensori dell'icona. La partecipazione dei vescovi dell'Italia meridionale al concilio di Nicea II (787), 2017, ISBN 9781978401099

Zie de categorie Iconoclasm van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.