Een gemeentelijk monument is in Nederland een bouwwerk, archeologische vindplaats of landschappelijke structuur die op grond van een gemeentelijke monumentenverordening bescherming geniet vanwege bijzondere cultuurhistorische of architectonische waarde. Het is aan de gemeente om een gemeentelijk monument aan te wijzen. Hierdoor kan het gebeuren dat een gemeente géén gemeentelijke monumenten kent.^[1][2]

Als de gemeentelijke monumentenverordening gebaseerd is op de Erfgoedwet kunnen alleen onroerende zaken als monument worden aangewezen. Registergoederen kunnen ook als monument worden aangewezen als gemeenten hun verordening op andere wetgeving baseren.

Objecten met een gemeentelijke monumentenstatus zijn vaak van lokaal of regionaal belang, terwijl objecten die aangewezen zijn als rijksmonument vaak een nationaal of internationaal belang hebben. Nederland telde in 2010 ongeveer 41.000 adressen^[3] die als gemeentelijk monument zijn aangewezen.

Verschillende gemeenten hebben een schildje ontworpen voor hun gemeentelijke monumenten, hier een selectie

• 
  Monumentenschildje van de gemeente Westland
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Culemborg
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Houten
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Wageningen
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Oldebroek
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Haarlem
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Ede
• 
  Monumentenschildje van Hoorn, de eerste in Nederland dat gelijk is aan het rijksmonumentschildje, maar met wapen van de gemeente
• 
  Monumentenschildje van de gemeente Sittard-Geleen

De lijsten bevatten een onderverdeling van de gemeentelijke monumenten per gemeente in de betreffende provincie. Niet alle gemeenten hebben gemeentelijke monumenten.

• Beeldbepalend of karakteristiek pand
• Beschermd monument
• Provinciaal monument
• Rijksmonument

Zie de categorie Gemeentelijke monumenten van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.