हिन्दू धर्म (संस्कृत: सनातन धर्म) हलिमया फुक्क धर्म मध्ये दक्कले पुलांगु धर्म खः । थ्व वेदय् आधारित धर्म खः, गुकी थ: दुने यक्व थीथी उपासना पद्धति, मत, सम्प्रदाय, व दर्शन दु । थ्व धर्म हलिमया स्वंगूगु तधंगु धर्म खः, तर थुकिया अप्व: उपासक ल्या: भारत य् दु । नेपाल जनसंख्या प्रतिशतया ल्याखं हलिमय् दक्कले अप्व हिन्दू धर्मावलम्बी प्रतिशत दुगु देय् खः । थ्व धर्मय् यक्व द्यतयेगु पूजा जुसां, थ्व एकेश्वरवादी धर्म खः ।

भारत (व आधुनिक पाकिस्तानी क्षेत्र)यागु सिन्धु घाटी सभ्यता य् हिन्दू धर्मयागु यक्व चीं खने दु । थुकी छगू अज्ञात मातृदेवीयागु मूर्ति, शिव पशुपति थें न्यागु देवतायागु मुद्रा, लिंग, पीपलयागु पूजा, इत्यादि प्रमुख दु । इतिहासकारतयेगु छगू दृष्टिकोण कथं थ्व सभ्यतायागु अन्तपाखे मध्य एशियाय् नं छगू मेगु जातियागु आगमन जुल, गूगु जातिं थ:पिन्त आर्य धका म्हसीकी, व संस्कृत नांयागु छगू भारोपेली भाषा खंल्हाइ । छगू मेगु दृष्टिकोण कथं सिन्धु घाटी सभ्यता या मनूत स्वयं हे आर्य खः व इमिगु मूथाय् भारत हे खः ।

आर्यतयेगु सभ्यतायात वैदिक सभ्यता धाइ । छगू दृष्टिकोण कथं थ्यंमथ्यं १७०० ईसापूर्वय् आर्य अफ्गानिस्तान, कश्मीर, पंजाब व हरियाणाय् च्वनेगु न्ह्याकल । अब्ले निसें व मनूत (इमिगु विद्वान ऋषि) थ:गु द्य:तयेत प्रसन्न यायेत वैदिक संस्कृतय् मन्त्र रचना यात । न्हापा प्यंगु वेद रचित जुल, गुकी ऋग्वेद प्रथम खः । व धुंका उपनिषद थें न्यागु ग्रन्थ वल । बौद्ध व जैन धर्म बाये धुंकावैदिक धर्मय् यक्व हिलावन । न्हूपिं द्य: व न्हूगु दर्शन न्ह्यथन । थुकथं आधुनिक हिन्दू धर्मयागु पलिस्था जुल ।

हिन्दू छगु फारसी खंग्व खः । हिन्दू थ:गु धर्मयात सनातन धर्म वा वैदिक धर्म धायेके ययेकी । ऋग्वेदय् यक्व सप्त सिन्धु यागु उल्लेख जूगु दु -- व थाय् गन आर्य दक्कले न्हापा बस्ती दयेकूगु खः । संस्कृतय् सिन्धु खंग्वयागु निगु मू अर्थ दु -- न्हापांगु, सिन्धु खुसिया नां, थ्व लद्दाख व पाकिस्तानय् न्ह्याइ व निगूगु, गुगुनं खुसि वा ल: सम्पदा । ऋग्वेदयागु खुसिस्तुतिया कथं व न्हयेगूगु खुसित जुइफु सिन्धु, सरस्वती, झेलम (वितस्ता), शुतुद्रि (सतलज), विपाशा (व्यास), परुषिणी (रावी) व अस्किनी (चेनाब) । हिन्द आर्य भाषायागु [ स: ] ध्वनि ईरानी भाषायागु [ ह ] ध्वनिइ अप्वकथं न्ह्याबलें पाना वनी (भाषाविद कथं) । अथे जुगुलिं सप्त सिन्धु अवेस्तन भाषा (पारसीतयेगु धर्मभाषा) य् वना हप्त हिन्दु स हिलावंगु जुइ फु (अवेस्ता : वेन्दीदाद, फ़र्गर्द 1.18) । थ्व धुंका: ईरानी तयेसं सिन्धु खुसिया पूर्वय् च्वनिपिंत हिन्दु नां बिल। मुस्मां सुल्तानतयेसं भारतय् शासन याये धुंका इमिसं भारतयागु मू धर्मावलम्बीतयेत हिन्दू धायेगु न्ह्याकल ।

हिन्दू धर्म छुं छगू याक: सिद्धान्तयागु पुच: मखु । थ्व ला धर्म स्वया नं अप्व: जीवनया लंपु खः । हिन्दूतयेगु छुं केन्द्रीय धर्मसंगठन मदु, व केन्द्रीय धर्मगुरु नं मदु । थुकी दुने यक्व मत व सम्प्रदाय दु, व फुक्कंसित समान श्रद्धा बी । धर्मग्रन्थ नं यक्व दु। अथे जूसां थुकी दुनेयागु मू सिद्धान्त, गुकी यक्व हिन्दूतयेसं हनि, थुकथं धर्म (वैश्विक विधान), कर्म (व उकिया फल), पूनर्जन्मया सांसारिक चक्र, मोक्ष (सांसारिक बन्धनं मुक्ति-थुकिया यक्वं लं दय् फइ), व ईश्वर । हिन्दू धर्मं स्वर्ग व नर्कयात अस्थायी धका हनी । हिन्दू धर्म कथं हलिमयागु फुक्कं प्राणीयाके आत्मा दइ । मनू हे छथी प्राणी खः सुनां थ्व लोकय् पाप व पुण्य, निगुलिं कर्म भोगयाय् फइ, व मोक्ष प्राप्त याय् फइ । हिन्दू धर्मय् प्यंगु मू सम्प्रदाय दु : वैष्णव (विष्णुयात परमेश्वर हनिपिं), शैव (शिवयात परमेश्वर हनिपिं), शाक्त (देवीयात परमशक्ति हनिपिं) व स्मार्त (परमेश्वरयागु थीथी रूपतयेत छगू हे वा समान हनिपिं) । अथेजूसां अप्व हिन्दू तयेसं थ:पिन्त छुं नं सम्प्रदायय् ब्यागलं तइ मखु ।

हिन्दू धर्मग्रन्थ उपनिषदयागु कथं ब्रह्म परम तत्व खः (थ्व त्रिमूर्ति द्य ब्रह्मा मखु) । व हे जगतयागु सार खः, जगतयागु आत्मा खः। व हलिमया आधार खः । वं हे हलिमया उत्पत्ति याइ व हलिम नष्ट जुइबले उकिं हे तना वनीगु जुइ । ब्रह्म छगु, व छगु जक्क दइ । व विश्वातीत नं ख: । व परम सत्य, सर्वशक्तिमान व सर्वज्ञ खः । व कालातीत, नित्य व शाश्वत खः । व परम ज्ञान खः । ब्रह्मया निगु रूप दु : परब्रह्म व अपरब्रह्म । परब्रह्म असीम, अनन्त व रूप विहीन ख: । व फुक्कं गुण दुम्ह् जुइ, तर वयाके अनन्त सत्य, अनन्त चित्त व अनन्त आनन्द दइ । ब्रह्मया पूजा जुइ मखु छाय् धा:सा, व पूज्य स्वया च्वय् व अनिर्वचनीय खः । वयागु ध्यान याइ । प्रणव ॐ ब्रह्मवाक्य हइ, थुकियात फुक्कं हिन्दू परम पवित्र खंग्व कथं हनी । ब्रह्मयागु परिकल्पना वेदान्त दर्शनयागु केन्द्रीय स्तम्भ खः ।

ब्रह्म व ईश्वरय् छु सम्बन्ध दु, थुकी हिन्दू दर्शनयागु सोच बिस्कं खनेदु। अद्वैत वेदान्त या कथं गब्ले मानवं ब्रह्मयात थ:गु मननं सीकेगु कुत: याइ, अब्ले ब्रह्म ईश्वर जुइ, छाय् धा:सा मनू माया (मतिना) या छगू जादुया शक्तिया वशय् च्वनी । अर्थात गब्ले माया (मतिना)या न्हायेकनय् ब्रह्मया किच: दइ, अब्ले ब्रह्मया प्रतिविम्ब, प्रतिबिम्ब जुया: झीत ईश्वरयागु रूप क्यनी । ईश्वरं थ:गु थ्व जादु शक्ति "माया (मतिना)"नं हलिमया सृष्टि याइ व उकिं शासन याइ । ईश्वर छगू नकारात्मक शक्तिनापं जूसां मतिनां उकी थ:गु कुप्रभाव तये फइ मखु । मतिना ईश्वरयागु दास खः, तर झी जीवतयेगु स्वामिनी खः । अथे ला ईश्वर रूपहीन खः, तर मतिनाया हुनिं (कारणं) झीत यक्व द्य:तयेगु रूपय् प्रतीत जुइ फु । थुकिया लिच्व: वैष्णव कथं व दर्शन कथं ईश्वर व ब्रह्मय् छुं मपा - व विष्णु (वा कृष्ण) हे ईश्वर खः । न्याय, वैषेशिक व योग दर्शनया अनुसार ईश्वर छगू परम व सर्वोच्च आत्मा खः, व चैतन्यं युक्त व हलिमया स्रष्टा व शासक खः ।

ईश्वर सगुण जुइ। व स्वयंभू व हलिमया हुनि (स्रष्टा) खः । व पूजा व उपासनाया विषय खः । व पूर्ण, अनन्त, सनातन, सर्वज्ञ, सर्वशक्तिमान व सर्वव्यापी ख: । व राग-द्वेष स्वया च्वय् जुइ, तर थ:गु भक्तनाप प्रेम याना दि व अमित: कृपा तइ । वइगु ईच्छा बिना थ्व हलिमय् छुं जुइ मखु । व हलिमय् नैतिक व्यवस्थायात कायम याना तइ व जीवतयेत इमिगु कर्मकथं सुख-दु:ख प्रदान याइ । श्रीमद् भागवत गीताया कथं हलिमय् नैतिक पतन जुइ बले वयेक ईलय् ब्यलय् धरतिइ अवतार (गथे कि कृष्ण) रूप कया: झाइ । ईश्वरयागु मेमेगु नां खः परमेश्वर, परमात्मा, विधाता, भगवान । थ्व हे द्य:यात मुस्मा तयेसं (अरबीय्) अल्लाह, (फारसीय्) खुदा, ख्रिस्टी(अंग्रेज़ी) गड, व यहूदी (इब्रानीय्) याह्वेह धाइ ।

हिन्दू धर्मय् यक्व द्य: दु । द्य:तयेगु बारे स्वंगु मत दु :

• अद्वैत वेदान्त, भगवद् गीता, वेद, उपनिषद्, आदि कथं फुकं देवी-देवता छगु हे परमेश्वरया थीथी (विभिन्न) रूप खः (ईश्वर स्वयं हे ब्रह्मयागु रूप खः) । निराकार परमेश्वरया भक्ति यायेगु निंतिं भक्तं थ:गु नुगलय् भगवानयात प्रिय रूपं स्वइ । ऋग्वेद कथं, "एकं सत विप्रा बहुधा वदन्ति", अर्थात छगु हे परमसत्ययात विद्वानतयेसं यक्व नामं लुमंकी ।
• योग, न्याय, वैशेषिक, अधिकांश शैव व वैष्णव मत कथं देवगण व परालौकिक हस्तित ईश्वरयागु अधीनय् व मनुतसिबें च्वय् लाइ । दसु (उदाहरण) कथं योग दर्शन कथं ईश्वर हे प्रजापति व इन्द्र थें देवतात व अंगीरा थें ऋषितयेगु अबु व गुरु खः ।
• मीमांसा कथं फुकं देवी-देवता स्वतन्त्र सत्ता तइ, व इमिगु च्वय् छगू ईश्वर मदु ।

अप्व: वैष्णव व शैव दर्शन न्हापाया निगू विचारयात सम्मिलित रूपं हनि ।

वैदिक कालयागु मूद्य:त खः इन्द्र, अग्नि, सोम, वरुण, रूद्र, विष्णु, प्रजापति, सविता (पुरुष देव), व देवियाँ-- सरस्वती, ऊषा, पृथ्वी, इत्यादि (मंका ३३) । लिपाया न्हूपिं द्य:त खः गणेश, राम, कृष्ण, हनुमान, कार्तिकेय, सूर्य-चन्द्र व ग्रह, व देवीत (अमित मातायागु उपाधि बी) गथे कि-- दुर्गा, पार्वती, लक्ष्मी, शीतला, सीता, राधा, सन्तोषी, काली, इत्यादि । थ्व फुक्कं द्य: पुराणय् उल्लिखित दु, व इमिगु कुल संख्या ३३ क्वःति (करोड़) दु धका धाइ । पुराण कथं ब्रह्मा, विष्णु व शिव साधारण देव मखु, वयेक:पिं महादेव खः व त्रिमूर्ति या सदस्य खः ।

हिन्दू धर्म कथं दक्वं मनुतयेगु छगू अभौतिक आत्मा दइ, गुपिं सनातन व अमर जुइ । हिन्दू धर्म कथं मनूतय् जक मखु दक्वं पशु, पंछि व वनस्पति वा दक्वं जीवय् आत्मा दइ । मानव जन्मय् थ:गु कर्म कथं आत्मां मेगु जीवया म्ह धारण याइ । बांलागु ज्या याइपिनिगु आत्मा स्वर्गय् वनि धा:सा बांमलागु ज्या याइपिनिगु आत्मा नर्कय् वनि । जन्म मरणयागु सांसारिक चक्र मोक्ष दय् धुंका सिधइ । व धुंका आत्मां थ:गु वास्तविक सत्-चित्-आनन्द स्वभावयात न्ह्याबलेंया निंतिं कया च्वनी । मानव योनि हे छगू थन्यागु जन्म ख: गन मनूया पाप व पुण्य निगुलिं कर्मं थ:गु फल बी व गनं मोक्ष प्राप्ति याय् फइ ।

(मू पौ: हिंदू धर्म या ग्रंथ)

श्रुति हिन्दू धर्मया सर्वोच्च ग्रन्थ खः । थुकी दुने प्यंगु वेद दै : ऋग्वेद, सामवेद, यजुर्वेद व अथर्ववेद । थ्व वेदयात् श्रुति छाय् धाइ धा:सा हिन्दूतयेगु मान्यता दु कि थ्व वेदतयेगु परम्परा ऋषितयेसं ध्यान याना न्यंका न्ह्यथंगु खः । वेदतयेत श्रवण परम्पराया कथं गुरूं शिष्यतयेत बीगु जुइ । दक्वं वेदय् प्यंगु भाग दु :

• संहिता -- मन्त्र भाग
• ब्राह्मण-ग्रन्थ -- गद्य भाग गन कर्मकाण्ड थुइकात:गु दु
• आरण्यक -- गूढ खं थुइकात:गु सफू
• उपनिषद् -- थुकी ब्रह्म, आत्मा व इमिगु सम्बन्धया बारे विवेचना यानात:गु दु ।

श्रुति हिन्दू धर्मयागु सर्वोच्च ग्रन्थ खः, व श्रुति व स्मृती विवाद जुइबले श्रुति हे मान्य जुइ ।

श्रुति मखुगु दक्वं हिन्दू धर्मग्रन्थ स्मृति खः, छाय् धा:सा थुकी व बाखंत दइ गुकी मनुतयेसं पुस्तौं पुस्ता निसें लुमंकातःगु लिपा जक च्वयातःगु खः । फुक्कं स्मृति ग्रन्थतयेसं वेदयागु प्रशंसा याइ । थुमित: वेदस्वयां क्वयेयागु स्तर बियातइ, तर थ्व ब्वनेत: अ:पु व अधिकांश हिन्दुतयेसं ब्वनीगु मू सफू खः । मू स्मृतिग्रन्थ थथे दु :

• इतिहास--रामायण व महाभारत
• श्रीमद् भागवत गीता
• पुराण--(१८ता)
• मनुस्मृति
• धर्मशास्त्र व धर्मसूत्र
• आगम शास्त्र

प्राचीन कालय् आर्यतयेसं वैदिक मन्त्र व अग्नि-यज्ञ पाखें यक्व द्य:तयेगु पूजा यागु खने दु । आर्य द्य:तयेगु मूर्ति वा मन्दिर नं यक्व दुगु खने मदु। मू आर्य द्य:त खः : देवराज इन्द्र, अग्नि, सोम व वरुण । इमिगु लागि वैदिक मन्त्र ब्वनेज्या व अग्निइ घ्य:, दूरु, धौ, जौ, इत्यागि या आहुति बीगु ज्या जुइ । प्रजापति ब्रह्मा, विष्णु व शिवया व ईलय् म्हो हे जक उल्लेख जुगु खने दु ।

यक्व हिन्दू द्यःया मूर्ति छ्यला: पूजा याइ । इमिगु लागि मूर्ति छगू अ:पुगु साधन खः, थुकी छगु निराकार ईश्वरयात छुं नं य:गु सुन्दर रूपय् खंके फइ । हिन्दू मनूतयेसं वास्तवय् लोहं व नंया पूजा याइमखु, गथे कि छुं मनुतयेसं थुइ । मूर्ति हिन्दुतयेगु लागि इश्वरया भक्ति यायेगु छगु साधन जक खः ।

हिन्दुतयेगु उपासना यायेगु थाय् यात देगः (मन्दिर) धाइ । प्राचीन वैदिक कालय् देगः (मन्दिर) उलि खने मदु । फुक्कं देगल (मन्दिर)य् छम्ह् वा अप्व: द्य:तयेगु उपासना जुइ । गर्भगृहय् इष्टदेवया मूर्ति प्रतिष्ठित जुइ । देगः (मन्दिर) प्राचीन व मध्ययुगीन भारतीय उपमहाद्विपया कलाया श्रेष्ठतम प्रतीक खः । यक्व देगल (मन्दिर)य् दच्छियंक लखौं-लख: तीर्थयात्री वइ ।

यक्वं हिन्दूतयेसं प्यम्ह शंकराचार्यतयेत ( ज्योतिर्मठ, द्वारिका, शृगेरी व पुरीयागु मठय् मठाधीश जुइपिं) हिन्दू धर्मया सर्वोच्च धर्मगुरुया कथं हनी ।

• ब्राह्मण
• क्षत्रीय
• वैश्य
• शूद्र

वैष्णव तयेसं भगवान विष्णु या १०गु अवतार हनि :

• मत्स्य
• कूर्म
• वराह
• वामन
• नरसिंह
• परशुराम
• राम
• कृष्ण
• बुद्ध
• कल्कि

• भक्त
• भक्त कवि

• न्हिथं (दैनिक) पूजा
• श्रीहरिगीता

सनातन धर्म स्वयादिसं ।

हिन्दू धर्म श्रुति: वेद · उपनिषद · श्रुत स्मृति: इतिहास (रामायण, महाभारत, श्रीमदभागवत गीता) · पुराण · सुत्र · आगम (तन्त्र, यन्त्र) · वेदान्त विचा:त: अवतार · आत्मा · ब्राह्मन · कोसस · धर्म · कर्म · मोक्ष · माया · इष्ट-देव · मुर्ति · पूनर्जन्म · हलिम · तत्त्व · त्रिमुर्ति · कतुर्थ;· गुरु दर्शन: मान्यता · प्राचीन हिन्दू धर्म · साँख्य · न्याय · वैशेषिक · योग · मीमांसा · वेदान्त · तन्त्र · भक्ति परम्परा: ज्योतिष · आयुर्वेद · आरति · भजन · दर्शन · दिक्षा · मन्त्र · पुजा · सत्संग · स्तोत्र · ईहिपा: · यज्ञ गुरु: शंकर · रामानुज · माधवाचार्य · रामकृष्ण · शारदा देवी · विवेकानन्द · नारायण गुरु · औरोबिन्दो · रमन महार्षि · शिवानन्द · चिन्‍मयानन्‍द · शुब्रमुनियस्वामी · स्वामीनारायण · प्रभुपद · लोकेनाथ विभाजन: वैष्णभ · शैव · शक्ति · स्मृति · हिन्दू पूनरुत्थान ज्याझ्व द्य: द्यतेगु नां · हिन्दू बाखं युग: सत्य युग · त्रेता युग · द्वापर युग · कलि युग वर्ण: ब्राह्मन · क्षत्रीय · वैश्य · शुद्र · दलित · वर्णाश्रम धर्म v t e विकिमिडिया मंका य् थ्व विषय नाप स्वापु दुगु मिडिया दु: Hinduism