अफ्रिका
.svg) | |
| क्षेत्रफल | ३,०२,२१,५३२ किमी२ (११,६६८,५९८.७ वर्ग मील) |
|---|---|
| जनसंख्या | ९२,२०,११,०००[१] |
| जनघनत्व | ३०.५१ किमी२ (लगभग ८०/वर्ग मील) |
| देय् | ५३ (List of countries) |
| पराधीन लागा | |
| भाषा | भाषातेगु धलः |
| ई लागा | UTC-1 से UTC+4 |
एशिया धुंका अफ्रिका हलिमया दक्ले तःधंगु महाद्वीप ख। थ्व ३७०१४' उत्तरी अक्षांश निसें ३४०५०' दक्षिणी अक्षांश व १७०३३' पश्चिमी देशान्तर निसें ५१०२३' पूर्वी देशान्तरया दथुइ ला। [२] अफ्रिकाया उत्तरय् भूमध्यसागर व युरोप महाद्वीप, पश्चिमय् आन्ध्र महासागर, दक्षिणय् एन्टार्क्टिक महासागर व पूर्वय् अरब सागर व हिन्द महासागर ला। पूर्वय् स्वेज नहरं थ्व महादेशयात एशियानाप स्वाई। जिब्राल्टर स्ट्रेटं थुकियात उत्तरय् युरोप महाद्वीप स्वया अलग याइ। थ्व महाद्वीपय् तःधंगु मरुभूमि, सिक्क तःधंगु गुं, विस्तृत घाँय्या ख्यः, तःधंगु खुसि व झरना व विचित्र जंगली पशु दु। अफ्रिका महाद्वीपया घाना देय्या राजधानी अक्रा नगरं मुख्य मध्याह्न रेखा (००) वनि।
क्षेत्रफल व जनसंख्याया दृष्टिकथं अफ्रिका एशिया धुंका दक्ले तःधंगु महाद्वीप ख। छुं इतिहासकार कथं थ्व महाद्वीपय् दक्ले न्ह्यः मनुया विकास जुल व थनं हे मनु वना मेमेगु महाद्वीपय् च्वं वन। थ्व मतया आधारय् थ्व महादेशयात मानव सभ्यताया जन्मभूमि नं धाइगु या। थ्व महादेशय् हलिमया निगु प्राचीन सभ्यता (मिस्र व कार्थेज)या विकास जुल।
अफ्रिका महाद्वीपय् यक्व देय् दु। थुकिलि यक्व देय् द्वितीय विश्व युद्ध धुंका स्वतन्त्र जुल। जलवायु व चाया भिन्नताया कारणं अफ्रिकाय् थी-थी प्रकारया मांया उत्पादन यायेछिं। ज्वार-बाजरा, छो, कैसावा, कपाय्, बरां, कोको, थी-थी प्रकारया सी व मसला दसु- ल्वाङ अफ्रिकाया मू बाली ख। उष्णकटिबंधया निम्न भागया मू बाली जाकी ख।
अफ्रीकाय् भौगोलिक विविधता दु। पूर्वय् स्थित सेरेनगेती व क्रुजर राष्ट्रिय उद्यानय् वन्य जीवन खने दु। थन जलप्रपात व वर्षावन नं खने दु। थ्व महाद्वीपया सहारा मरुस्थल हलिमया दक्ले तःधंगु मरुभूमि ख। थ्व महादेशया दक्ले तज्जागु च्वका किलिमेन्जेरो ख। थ्व च्वका छगू सुषुप्त ज्वालामुखी ख। युगान्डा, ताजानिया व केन्याया सीमाय् स्थित विक्टोरिया झरना फ्रेश वाटरया पृथ्वीया निगुगु दक्ले तःधंगु व अफ्रिकाया दक्ले तःधंगु झरना ख। थ्व झरना हलिमया दक्ले ताःहाकःगु खुसि नाइलया लया स्रोत ख।
नामकरण
[सम्पादन]अफ्रीका महाद्वीपया नामाकरणया बारेय् यक्व धारणा दु। १९८१य् पिथंगु छगू शोध कथं अफ्रिका खँग्वःया उत्पत्ति बरबर भाषाया खँग्वः इफ्री वा इफ्रान नं जूगु ख गुकिया अर्थ गुफा ख, अफ्रिकाया गुफाय् च्वनिपिं जातितेगु सन्दर्भय् थ्व अर्थ पिथंगु ख।[३] छगू मेगु धारणा कथं प्राचीन अफ्रिकी नगर कार्थेजनापं च्वनिपिं मनुतेत "अफ्री" धाइगु या। कार्थेजय् वचिले प्रचलित फेनेसियन भाषा कथं अफ्री खँग्वःया अर्थ धू ख। कालान्तरय् कार्थेज रोमन साम्राज्यया अधीनय् ला वन व रोमन भाषाया नगरया मनुतेत तैगु प्रत्यय -का (-ca)यात अफ्रीनाप स्वाना अफ्रिका खँग्वःया पलिस्था जुल।[४]
इतिहास
[सम्पादन]
अफ्रिकाया इतिहासयात मनु विकासया इतिहास नं धायेछिं। अफ्रिकाय् १७ लखः ५० द्व दँ न्ह्यः दूगु आदि मानवया नामकरण होमो इरेक्टस अर्थात दनाच्वंगु जंक्वें मनु जुवन।[५] होमो सेपियेन्स वा प्रथम आधुनिक मानवया उत्त्पत्ति करिब ३० निसें ४० द्व दँ न्हापा जूगु ख।[६] लिखित इतिहासय् दक्ले न्हापा वर्णन जूगु सभ्यताय् छगू मिस्रया सभ्यता ख। थ्व सभ्यता थ्व हे महादेशया उत्तर पूर्वी क्षेत्रया नाइल खुसिया स्वनिगले ईसा स्वया ४००० दँ न्ह्यः पलिस्था जूगु ख। थ्व सभ्यता धुंका थी-थी सभ्यता नाइल खुसिया स्वनिगः नापं न्ह्यथन व सकल दिशाय् पुनावन। प्रारम्भिक काल निसें हे थ्व सभ्यतातेसं उत्तर व पूर्वया युरोपीय व एशियाली सभ्यता व जातिनाप परस्पर सम्बन्ध दयेकिगु ज्या यात गुकिया लिच्वःया कथं थ्व महादेशं न्हूगु संस्कृति व धर्म म्हसीकल। ईसास्वया छगू शताब्दी न्ह्यः तक्क रोमन साम्राज्यं उत्तरी अफ्रिकाय् थःगु उपनिवेश दयेकल। ख्रिस्टी धर्म लिपा थ्व हे साम्राज्यया लंपु जुया अफ्रिका थ्यन। इसा स्वया ७गु शताब्दी धुंका मुस्मां धर्मं अफ्रिकाय् व्यापक रूपं प्रभाव क्यन व न्हुगु संस्कृति दसु पूर्वी अफ्रिकाया स्वाहिली व उप-सहारा क्षेत्रया सोङ्घाई साम्राज्ययात दयेकल। इस्लाम व इसाई धर्मया प्रचार-प्रसारं दक्षिणी अफ्रिकाया छुं साम्राज्य दसु घाना, ओयो व बेनिनयात थी मफल व थ्व साम्राज्यतेसं थःगु छगू विशिष्ट अफ्रिकी म्हसीका दयेकातल। इस्लामया प्रचार नापं 'अरब दास व्यापार' नं न्ह्यथन गुकिलिं युरोपमि देय्तेत अफ्रिकाय् आकर्षित यात व अफ्रिकायात छगू युरोपेली उपनिवेश दयेकिगु ज्या याकल। १९गु शताब्दीया पूर्वार्धया औपनिवेशिक काल १९५१य् लिब्याया स्वतन्त्रता नापं म्हो जुया वन व सन् १९९३ तक्क आपालं अफ्रिकी देय्त उपनिवेशवादं मुक्त जुल। २०गु शताब्दीइ अफ्रिकी राष्ट्रतेगु इतिहास सैनिक क्रान्ति, युद्ध, जातीय हिंसा, नरसंहार व तःधंगु मानव अधिकार हननया घटना नं जाःगु दु।
देय्
[सम्पादन]
खनिज
[सम्पादन]अफ्रिकाय् थीथी थासय् थीथी प्रकारया खनिज दु। थनया छुं नांजाःगु खनिजत थ्व कथं दु-
| खनिज | देय् |
|---|---|
| नः | लिबिया, मारिटानिया, अल्जेरिया, दक्षिण अफ्रिका |
| एस्बेस्तोस | स्वाजिल्यान्द |
| क्रोम | दक्षिण अफ्रिका, जिम्बाब्वे |
| वेनेडियम् | दक्षिण अफ्रिका |
| मेङ्गनीस् | गाबोन, मोरोक्को, घाना, दक्षिण अफ्रिका |
| निकेल | जिम्बाब्वे |
| फास्फेट् | टोगो, सेनेगल, सहाराया अरब प्रजातान्त्रिक गणतन्त्र राज्य, मोरोक्को, ट्युनिसिया, मिस्र |
| वज्रम् | दक्षिण अफ्रिका, नमीबिया, कङ्गो, बोत्स्वाना, अङ्गोला, मध्य अफ्रिका गणराज्य, घाना, सियेरा लियोन, लाइबेरिया, गिनि |
| बौक्साइत | गिनि |
| रजत | जिम्बाब्वे, अल्जेरिया, कङ्गो |
| लुं | दक्षिणाफ्रिका, घाना, जाम्बिया |
| ताम्र | काङ्गो, दक्षिण अफ्रिका |
| पारदः | अल्जेरिया |
| एन्तिमोनी | दक्षिण अफ्रिका |
| प्लाटिनम | दक्षिण अफ्रिका |
| लेड | मोरोक्को, नमीबिया, कङ्गो |
| टिन | दक्षिण अफ्रिका, नाइजेरिया, कङ्गो |
| युरेनियम | गाबोन, नमीबिया, नाइजर |
| खनिजाङ्गार | मिस्र, दक्षिण अफ्रिका |
| अनिलः | अल्जीरिया |
| चिकं | नाइजेरिया, अल्जेरिया, अङ्गोला, गाबोन, लिबिया, मिस्र |
लिधंसा
[सम्पादन]- ↑ "वर्ल्ड पपुलेशन प्रस्पेक्ट्स: द २००६ रिभिजन" संयुक्त राष्ट्र (आर्थिक एवं सामाजिक मामिला विभाग, जनगणाना प्रभाग)
- ↑ तिवारी, विजय शंकर (जुलाई २००४). आलोक भू-दर्शन. कलकत्ता: निर्मल प्रकाशन. Retrieved on जुलाई २००९.
- ↑ The Berbers, by Geo. Babington Michell,p 161, 1903, Journal of Royal African people book on ligne
- ↑ Consultos.com etymology.
- ↑ भट्टाचार्य, स्वपन (जुलाई २००२). इतिहास (प्राचीन). कोलकाता: पश्चिमबंग मध्यशिक्षा पर्षद. Retrieved on मई १९९५.
- ↑ राय, रामदत्त (जुलाई २००२). प्राचीन सभ्यता का इतिहास. हावड़ा: जनता पुस्तक भण्डार. Retrieved on मई १९९०.
स्वयादिसँ
[सम्पादन]
 |
विकिमिडिया मंका य् थ्व विषय नाप स्वापु दुगु मिडिया दु: Africa |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
