Romeo u Guljetta (The Most Excellent and Lamentable Tragedy of Romeo and Juliet) hi traġedja ta' William Shakespeare fost l-aktar famużi u rappreżentati, u waħda mill-istejjer tal-imħabba l-iżjed popolari.

L-istorja taż-żewġ protagonisti maż-żmien kisbet valur simboliku u saret l-arketip tal-imħabba perfetta mfixkla mis-soċjetà.

Hemm għadd kbir ta' arranġamenti mużikali (pereżempju, il-poema sinfonika ta' Čajkovskij, il-ballett ta' Prokof'ev, l-opra ta' Gounod, il-musical West Side Story) u ċinematografi (fost l-aktar popolari dawk diretti minn Zeffirelli u Luhrmann).

Fil-prologu, il-kor jirrakkonta kif żewġ familji nobbli ta' Verona, il-Montecchi u il-Capuleti, kienu ilhom jiġġieldu bejniethom għal ġenerazzjonijiet u li "Mill-ġenbejn fatali ta' dawn iż-żewġ għedewwa Twieled par maħbubin li ġew fid-dinja taħt kewkba ħażina: Li l-ġrajjiet żventurati u msieken tagħhom B'mewthom jidfnu l-mibgħeda tal-ġenituri tagħhom." ^[1]

L-ewwel att jibda bi ġlieda tat-triq bejn il-qaddejja taż-żewġ familji li tiġi interrotta minn Escalus, prinċep ta' Verona, li jħabbar li jekk ikun hemm iżjed ġlied, il-kapijiet tal-familji jkunu meqjusin responsabbli u jħallsu b'ħajjithom. Hekk il-folla tinfirex. Il-Konti Paride, żagħżugħ li jiġi mill-prinċep, talab lill-Capuleti biex jiżżewweġ it-tifla tagħhom Ġuljetta li kellha ftit inqas minn erbatax il-sena. Il-Capuleti jistidnuh jiġbdilha l-attenzjoni fil-ballu bil-maskrili kien se jsir l-għada, waqt li omm Ġuljetta tfittex tikkonvinċiha li taċċetta l-offerta ta' Paride. Din ix-xena tintroduċi l-imreddgħa ta' Ġuljetta, l-element komiku fid-dramm.

Romeo, ġuvni ta' sittax-il sena, bin il-Montecchi, għandu grazzja ma' Rosalina, waħda mill-Capuleti (persunaġġ li qatt ma jidher). Mercuzio (ħabib ta' Romeo li jiġi mill-Prinċep) u Benvolio (kuġin ta' Romeo) jippruvaw iferrħu lil Romeo għalxejn, u hekk jiddeċiedu li jmorru libsin ta' maskarati fid-dar tal-Capuleti, biex jixxalaw u jfittxu li jinsew. Romeo, li jittama li jara lil Rosalina fil-ballu, minflok jiltaqa' ma' Ġuljetta.

Iż-żewġ żagħżagħ jgħaddu xi tit kliem biss bejniethom, imma biżżejjed biex jieħdu grazzja ma' xulxin u biex jibdew jitbewsu. Qabel ma jintemm il-ballu, il-Balija lil Ġuljetta tgħidilha l-isem ta' Romeo. Romeo jirriskja ħajtu u jittratieni fil-ġnien tal-Capuleti wara t-tmiem tal-festa. Matul ix-xena famuża tal-gallarija, iż-żewġ żagħżagħ jistqarru imħabbithom lejn xulxin u jiddeċiedu li jiżżewġu bil-moħbi. L-għada bl-għajnuna tal-Balija, il-Franġiskan Patri Lorenzo jżewweġ lil Romeo u Ġuljetta, u jispera li l-għaqda bejniethom forsi ġġib il-paċi bejn familji tagħhom.

L-affarijiet imorru għall-agħar meta Tebaldo, kuġin ta' Ġuljetta u ta' temperament għadbi, jiltaqa' ma' Romeo u jipprova jipprokovah għal dwell. Romeo jirrifjuta li jiġġieled ma' wieħed li issa hu kuġinuh, imma Mercuzio (li dan ma kienx jafu) jaċċetta l-isfida hu. Meta jipprova jifridhom, Romeo mingħajr ma jrid iħalli 'l Tebaldo jferi 'l Mercuzio, li jmut waqt li jistqar "il-pesta fuq iż-żewġ familji tagħkom!"^[2]. Romeo, bir-rabja, joqtol 'il Tebaldo.

Il-Prinċep jikkundanna 'l Romeo għall-eżilju: ikollu jaħħli l-belt qabel is-sbieħ tal-għada. Iż-żewġ għarajjes jirnexxilhom jgħaddu l-uniku lelj ta' mħabba flimkien. Mas-sbieħ, imqajmin mill-għana tal-alwetta, ħabbara tal-għodwa (li jixtiquha li kienet l-għanja tal-lejl tar-rużinjol), jinfirdu u Romeo jaħrab lejn Mantova.

Però Ġuljetta tlett ijiem oħra għandha tiżżewweġ lil Paride. Patri Lawrenz, espert fil-ħxejjex mediċinali, 'il Ġuljetta jagħtiha tixrob taħlita li biha tkun qisha mejta għal tnejn u erbgħin siegħa. Sadattant il-patri jibgħat messaġġ lil Romeo biex jgħidlu biex jiġi sabiex meta terġa' tqum jaħrab magħha lejn Verona.

Sfortunatament il-messaggier tal-patri ma jirnexxilux isib 'il Romeo għax Mantova kienet taħt kwarantina għall-pesta, u Romeo jsir jaf minn ħabib li Ġuljetta mietet. Romeo ddisprat jikseb velenu arseniku u jmur lura Verona bil-moħbi u jidħol fil-kripta tal-Capuleti, iddeterminat li jingħaqad ma' Ġuljetta fil-mewt.

Romeo, wara li qatel fi dwell lil Paride, li kien ukoll fil-kripta, jħares bil-ħlewwa lejn Ġuljetta għall-aħħar darba u jivvelena ruħu waqt li jlissen il-kliem famużi "U hekk b'bewsa immut" (Att 5 xena III).^[3]

Meta Ġuljetta tqum u ssib 'il żewġha u 'l Paride mejtin ma' ġenbha, toqtol ruħha bl-istallett ta' Romeo.

Fl-aħħar xena, iż-żewġ familji u l-Prinċep imorru jiġru lejn il-qabar, fejn Patri Lawrenz jgħidilhom bl-imħabba u ż-żwieġ sigriet ta' Romeo u Ġuljetta. Iż-żewġ familji, kif inhu antiċipat fil-prologu, huma rikonċiljati bid-demm ta' wliedhom u jtemmu l-gwerra bejniethom.

Id-dramm hu fuq kollox ta' spirazzjoni medjovali, però Carol Gesner u J.J. Munro urew li l-idea tal-istorja kienet diġa fil-letteratura antika Griega fil-Babyloniaka ta' Jamblikos (Ἰάμβλιχος) u fl-Ephesiaka (Rakkonti Efesji dwar Abracóme u Anzia) ta' Ksenofon (Ξενοφῶν;) ta' Efesu. Fit-tieni rumanz, Anzia, mara mifruda minn żewġha minħabba xorti ħażina waqgħet f'idejn qatta ħallelin u salvaha l-eroj Perilaos. Dan sar iħobbha u ried jiżżewwiġha u hekk ħalaq l-istess sitwazzjoni provokata minn Paride f'Shakespeare. Tant kienet iddisprata li xorbot taħlita li ħasbitha velenu, imma din ġabet fuqha, bħal fuq Ġuljetta stat letarġiku biss. Meta qamet riedet tibqa' fil-qabar u tmut bil-ġuħ imma ħaduha qatta ħallelin oħra.

L-ismijiet tal-familji miġġildin nafu bihom bil-kitba mis-seklu 14 għax imsemmijin minn Dante fid-Divina Commedia (Purgatorio, VI, 105). Il-Montecchi kienu minn Verona waqt li l-Capuleti ġew minn Brescia imma kienu joqogħdu Verona meta kien joqgħod hemm Dante, f'dik li llum tissejjaħ id-dar ta' Ġuljetta. F'din id-dar insibu l-stemma tagħhom forma ta' kappell fuq il-kjavi tal-ħnejja tad-daħla għall-bitħa tas-seklu 13. ^[4].

[1] Ingliż

Romeo e Giulietta Taljan