व्हॅलेन्टाईन्स डे हा प्रेम दिवस म्हणून १४ फेब्रुवारी रोजी जगभर साजरा केला जातो.^[१] हा एक ख्रिश्चन सण सुद्धा आहे.^[२][३] हा दरवर्षी १४ फेब्रुवारी या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी लोक आपल्या आवडत्या व्यक्तीला शुभेच्छा संदेश, फुले किंवा चॉकलेट पाठवून प्रेम व्यक्त करतात. हा दिवस सेंट व्हॅलेन्टाईन नावाच्या ख्रिश्चन हुतात्म्यांच्या नावाने साजरा करतात. इ.स. २७० च्या आसपास एक ख्रिश्चन संत व्हॅलेन्टाईन होउन गेले. एका दंतकथे नुसार संत व्हॅलेन्टाईनचा हा बलिदान दिवस आहे. परंतु युरोप मध्ये अजूनही संदिग्धता आहे की, नक्की कोणत्या व्हॅलेन्टाईन नावाच्या व्यक्तिपासून सुरुवात झाली.^[४] नंतरच्या काळात, जगातील अनेक ठिकाणी प्रणय आणि प्रेमाचा एक महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक, धार्मिक आणि व्यावसायिक उत्सव बनला.^[५]

पाश्चात्य ख्रिश्चन चर्च हे व्हॅलेन्टाईन डे १४ फेब्रुवारीला साजरा करतात ^[६] आणि पूर्व सनातनी चर्च - ६ जुलै/३० जुलै रोजी साजरा करतात.

तिसऱ्या शतकात रोमन साम्राज्यात छळलेल्या ख्रिश्चनांची सेवा केल्याबद्दल रोमच्या सेंट व्हॅलेंटाईनला तुरुंगात टाकल्याच्या वृत्तासह, १४ फेब्रुवारीशी जोडलेल्या विविध व्हॅलेंटाईनशी संबंधित अनेक हौतात्म्य कथा आहेत. सुरुवातीच्या परंपरेनुसार, सेंट व्हॅलेंटाईनने त्याच्या जेलरच्या अंध मुलीला दृष्टी बहाल केली. दंतकथेतील नंतरच्या अनेक जोडांनी ते प्रेमाच्या थीमशी अधिक चांगले जोडले आहे: 18व्या शतकातील अलंकाराने आख्यायिकेचा दावा केला आहे की त्याने जेलरच्या मुलीला त्याच्या फाशीपूर्वी निरोप म्हणून "युवर व्हॅलेंटाईन" स्वाक्षरी केलेले एक पत्र लिहिले; आणखी एक जोड संत व्हॅलेंटाईनने ख्रिश्चन सैनिकांसाठी विवाह केले ज्यांना लग्न करण्यास मनाई होती.

सेंट व्हॅलेंटाईनचा उत्सव पोप गेलेसियस I याने इ.स. 496 मध्ये स्थापन केला होता, जो रोमच्या संत व्हॅलेंटाईनच्या सन्मानार्थ 14 फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो, जो इसवी सन 269 मध्ये त्या तारखेला मरण पावला. हा दिवस 14व्या आणि 15व्या शतकात रोमँटिक प्रेमाशी जोडला गेला जेव्हा दरबारी प्रेमाच्या कल्पना फुलल्या, वरवर पाहता वसंत ऋतूच्या सुरुवातीच्या "लव्हबर्ड्स"च्या सहवासामुळे. 18व्या शतकातील इंग्लंडमध्ये, हे अशा प्रसंगात वाढले ज्यामध्ये जोडप्यांनी फुले सादर करून, मिठाईची ऑफर देऊन आणि ग्रीटिंग कार्डे ("व्हॅलेंटाईन" म्हणून ओळखले जाते) पाठवून एकमेकांबद्दलचे प्रेम व्यक्त केले. आज वापरल्या जाणाऱ्या व्हॅलेंटाईन डे चिन्हांमध्ये हृदयाच्या आकाराची बाह्यरेखा, कबूतर आणि पंख असलेल्या कामदेवाची आकृती समाविष्ट आहे. 19व्या शतकापासून, हस्तलिखित व्हॅलेंटाईनने मोठ्या प्रमाणावर उत्पादित ग्रीटिंग कार्ड्सला मार्ग दिला आहे. इटलीमध्ये, सेंट व्हॅलेंटाईन कीज प्रेमींना "एक रोमँटिक प्रतीक आणि देणाऱ्याच्या हृदयाला अनलॉक करण्यासाठी आमंत्रण म्हणून" तसेच मुलांना अपस्मार (ज्याला सेंट व्हॅलेंटाईन मॅलाडी म्हणतात) पासून दूर ठेवण्यासाठी दिल्या जातात.

सेंट व्हॅलेंटाईन डे कोणत्याही देशात सार्वजनिक सुट्टी नाही, जरी तो अँग्लिकन कम्युनियन आणि लुथेरन चर्चमध्ये अधिकृत मेजवानीचा दिवस आहे. ईस्टर्न ऑर्थोडॉक्स चर्चचे अनेक भाग 6 जुलै रोजी रोमन प्रेस्बिटर सेंट व्हॅलेंटाईनच्या सन्मानार्थ आणि 30 जुलै रोजी इंटरअम्ना (आधुनिक टर्नी)चे बिशप हायरोमार्टीर व्हॅलेंटाईन यांच्या सन्मानार्थ सेंट व्हॅलेंटाईन डे साजरा करतात.

व्हॅलेंटाईन डे प्रथा - ग्रीटिंग कार्ड पाठवणे ("व्हॅलेंटाईन" म्हणून ओळखले जाते), मिठाई आणि फुले सादर करणे - सुरुवातीच्या आधुनिक इंग्लंडमध्ये विकसित झाले आणि 19व्या शतकात इंग्रजी भाषिक जगामध्ये पसरले. 20व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 21व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात, या प्रथा इतर देशांमध्ये पसरल्या, जसे की हॅलोवीन, किंवा ख्रिसमसच्या पैलूंपेक्षा, (जसे की सांताक्लॉज).

व्हॅलेंटाईन डे अनेक पूर्व आशियाई देशांमध्ये साजरा केला जातो ज्यामध्ये सिंगापूर, चिनी आणि दक्षिण कोरियाचे लोक व्हॅलेंटाइनच्या भेटवस्तूंवर सर्वाधिक पैसे खर्च करतात.^[७]

भारतात मोठ्या प्रमाणावर हा दिवस प्रेमी युगलांकडून साजरा केला जातो. तथापि, 'व्हॅलेन्टाईन्स डे हा आपल्या संस्कृती विरुद्ध आहे' असे म्हणून भारतातील बजरंग दल व इतर कट्टरता वादी हिंदू धार्मिक संघटनांना याला विरोध करतात . असे असतानाही व्हॅलेंटाईन डे भारतामध्ये जास्त प्रमाणात लोकप्रिय होत आहे.^[८]

• कामदेव

• 
  चॉकलेट
• 
  फुले

विकिमीडिया कॉमन्सवर

व्हॅलेन्टाईन्स डे

संबंधित संचिका आहेत

साचा:व्हॅलेंटाईन अभिवादन