यॉर्कर

क्रिकेटमध्ये, यॉर्कर हा एक प्रकारचा चेंडू आहे. यात नेहमीप्रमाणे नेहमीचा पवित्रा घेउन उभ्या असलेल्या फलंदाजाच्या पायाभोवती किंवा बॅटखाली टप्पा खातो. फलंदाज जर चेंडू फटकावण्यासाठी क्रीझ सोडून खेळपट्टीवर पुढे येतो (विशेषतः हळू किंवा फिरकी गोलंदाजांना) तेव्हा ओव्हरपिच असलेला चेंडू बॅटखाली येउन स्वतःला यॉर्क करून घेऊ शकतो.

या लेखातील मजकूर मराठी विकिपीडियाच्या विश्वकोशीय लेखनशैलीस अनुसरून नाही. आपण हा लेख तपासून याच्या पुनर्लेखनास मदत करू शकता. नवीन सदस्यांना मार्गदर्शनहा साचा अशुद्धलेखन, अविश्वकोशीय मजकूर अथवा मजकुरात अविश्वकोशीय लेखनशैली व विना-संदर्भ लेखन आढळल्यास वापरला जातो.

संज्ञा मूळ

ऑक्सफोर्ड इंग्लिश डिक्शनरी या शब्दाचा व्युत्पन्न यॉर्कशायर एक् उल्लेखनीय इंग्रजी क्रिकेटींग काउन्टी ^[१] येथे उद्भवले आहे असा करते. तथापि, इतर साधने सुचविली गेली आहेत. हा शब्द 18 व्या आणि 19 व्या शतकातअपमानास्पद शब्द " टु पुल यॉर्कशायर " म्हणजे एखाद्याला फसविणे किंवा त्यांची फसवणूक करणे,यावरून व्युत्पन्न झाला असेल. ^[२] जरी मिडल इंग्रजी शब्द युर्क (युक्ती किंवा फसवणूकीचा असा अर्थ ) सूचित करू शकेल असे पुरावे असले तरी स्रोत आहेत.

खेळ

यॉर्करने हुलकावणे केलेल्या फलंदाजास यॉर्काइव्ह केल्याचे सांगितले जाते. या संदर्भात "हुलकावणे " याचा अर्थ असा नाही की फलंदाज त्रिफळाचित झाला किंवा एलबीडब्ल्यू झाला परंतु त्या फलंदाजाकडुन चेंडु हुकणे असाही होऊ शकतो .एखादया फलंदाजाला योर्क करण्याच्या हेतुने टाकलेला चेंडू त्याला यॉर्क करत नाही तेव्हा त्याला प्रयत्नीत यॉर्कर (attempted yorker) असे समजतात.

फलंदाज सामान्य स्थितीत बॅट उंचावेल (बॅकलिफ्ट) गोलंदाज जेव्हा गोलंदाजी करतो तेव्हा फलंदाजाच्या पायाजवळ येताना यॉर्करला खेळणे अवघड होते. जेव्हा फलंदाजास इतके उशिरा कळू शकेल की चेंडू यॉर्कर लांबीची आहे तेव्हा तो फक्त आपली बॅट खालच्या बाजूस स्थिर ठेवून चेंडूचा अटकाव करू शकेल.

वापर

यॉर्कर गोलंदाजी करणे कठीण आहे ती करण्यास अचूकता नसेल तर चेंडू फुल टॉस किंवा हाल्फ व्हॅली जाऊ शकते जे फलंदाज सहजरित्या खेळु शकतो. यॉर्कर्स टाकणे ही बऱ्याचदा वेगवान गोलंदाजांद्वारे वापरली जाणारी एक क्लृप्ती आहे. वेगवान यॉर्कर हा क्रिकेटमध्ये यशस्वीरीत्या खेळण्याचा सर्वात कठीण प्रकार आहे कारण चेंडू अडवण्यासाठी बॅट चलाखीने खाली खेचले जाणे आवश्यक आहे - जर बॅट आणि खेळपट्टीच्या दरम्यान काही अंतर राहिले तर चेंडू त्यातुन शिरकाव करून विकेटवर आदळु शकतो. यॉर्कर कदाचित बॅट चुकवून यष्टीसमोर पॅडला आदळू शकेल जेएलबीडब्ल्यू आऊट दिल जाईल. जेव्हा फलंदाज असा चेंडू रोखतो तेव्हा त्यास “डग आउट” असे संबोधले जाते. यॉर्कर्स गोलंदाजी करताना स्विंग साध्य करणारा गोलंदाज आणखी धोकादायक असू शकतो कारण चेंडू फलंदाजाच्या दिशेने जात असताना बाजूने विचलित होईल आणि त्याला मारणे आणखी कठीण असते.

यॉर्कर्स थेट फलंदाजाच्या पायाजवळ देखील लक्ष्य करु शकतो, फलंदाजाला चेंडू खेळण्याचा प्रयत्न करताना त्याचे पाय सरकवण्यास प्रवृत्त करु शकतो. इनस्विंगिंग यॉर्कर्सचा बचाव करणे विशेषतः कठीण आणि धावा काढणे कठीण होते यासाठी त्यांची प्रतिष्ठा आहे. अशी डिलिव्हरीना सॅन्डशो क्रशर, टो क्रशर, मोचीचा आनंद किंवा नेल ब्रेकर म्हणून ओळखली जाते. यात नजीकचा वैविध्य म्हणजे वाईड यॉर्कर , जे फलंदाजापासून दुर ऑफ साईडला टाकले जाते . हे विशेषतः ट्वेन्टी -२० क्रिकेटमध्ये फलंदाज बाद होण्याऐवजी धावांवर मर्यादा घालण्यासाठी उपयुक्त ठरते. ^[३]

यॉर्कर्सची कार्यक्षमता असूनही, त्यांना योग्यरित्या गोलंदाजी करणे खूपच अवघड आहे आणि बऱ्याच षटकांच्या क्रमा दरम्यान काही वेळा प्रयत्न केला जाईल. यॉर्कर्सचा बचाव करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या फलंदाजाच्या वेगात नव्हे तर लहान फटके मारण्याची सवय असलेल्या अशा फलंदाजाला चकित करण्यासाठी सर्वात चांगले वापरले जाते. तसाच, यॉर्कर फलंदाजाला प्रतिक्रिया देण्यासाठी आणि फलंदाजीस स्थान देण्यासाठी कमी वेळ देण्यासाठी वारंवार वेगाने फेकला जातो.

यॉर्करला कमकुवत टेल-एंड फलंदाजांविरूद्ध प्रभावी मानले जाते, ज्यांच्याकडे बहुतेक वेळेस स्विंगिंग न होणाऱ्या यॉर्करचा बचाव करण्याची कौशल्य नसते. एकदिवसीय क्रिकेटमधील डावाच्या अखेरीच्या टप्प्यातही हे विशेषतः प्रभावी ठरते, कारण यशस्वीरीत्या बचाव केला गेला तरीही धावा काढणे सर्वात कठीण असते. धाव अनेकदा फक्त किनाऱ्यापासून किंवा सरळ मारलेल्या शॉट मुळेच मिळते .

यॉर्कर टाकणाऱ्या सर्वात उल्लेखनीय गोलंदाजांमध्ये पाकिस्तानी वकार युनूस, वसीम अक्रम आणि शोएब अख्तर, श्रीलंका लसिथ मलिंगा, ऑस्ट्रेलियन ब्रेट ली, मिचेल स्टार्क, पॅट कमिन्स आणि मिशेल जॉनसन, न्यू झीलंडचा ट्रेंट बाउल्ट, शेन बाँड आणि टिम साउथी, दक्षिण आफ्रिकेचा संघ आहे. डेल स्टेन आणि अलन डोनाल्ड, वेस्ट इंडियन्स पॅट्रिक पॅटरसन, मॅल्कम मार्शल, कोर्टनी वॉल्श, कर्टली अम्बरोस् आणि जेरोम टेलर, भारतीय जसप्रीत बुमराह, भुवनेश्वर कुमार, झहीर खान आणि इंग्लंडचा अ‍ॅन्ड्र्यू फ्लिंटॉफ आणि ख्रिस जॉर्डन .