മഹാരാഷ്ട്രയിലെ മുംബൈയ്ക്കടുത്തുള്ള അംബർനാഥിൽ ഇപ്പോഴും ഉപയോഗത്തിലുള്ള, 11-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ചരിത്രപ്രധാനമായ ഒരു ഹിന്ദു ക്ഷേത്രമാണ് അംബർനാഥ് ശിവക്ഷേത്രം. ഇത് അംബ്രേശ്വർ ശിവക്ഷേത്രം എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.

അംബർനാഥ് റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിൽ നിന്ന് 2 കിലോമീറ്റർ അകലെ വാൽധുനി നദിയുടെ തീരത്താണ് ഇത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്.

എ ഡി 1060ൽ^[1] കരിങ്കല്ലിൽ കൊത്തിയെടുത്തതാണ് ഈ ക്ഷേത്രം. സിൽഹാരാ രാജവംശത്തിലെ ചിത്തരാജ എന്ന രാജാവാണ് ഇത് പണികഴിപ്പിച്ചത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ മുമ്മുനി ഇതിന്റെ പുനർനിർമ്മാണം നടത്തിയിട്ടുണ്ടാവാം.^[2]

മണ്ഡപത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 20 പടികൾ ഇറങ്ങി, താഴെയാണ് ഗർഭഗൃഹം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. ശിഖര ഗോപുരം പൂർത്തിയാകാത്തതു പോലെ അവസാനിക്കുകയും മുകൾഭാഗം ആകാശത്തേക്ക് തുറന്നിരിക്കുന്നു. അത് ഒരിക്കലും പൂർത്തിയായിട്ടില്ല. ഇത് ഭൂമിജ ശൈലിയിൽ പണിത ക്ഷേത്രമാണ്. പൂർത്തിയായിരുന്നെങ്കിൽ 1059-ൽ നിർമ്മിച്ച മധ്യപ്രദേശിലെ ഉദയ്പൂരിലെ നീലകണ്ഠേശ്വര ക്ഷേത്രം എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഉദയേശ്വര ക്ഷേത്രം,സിന്നാറിലെ ഗോണ്ടേശ്വര ക്ഷേത്രം എന്നിവക്ക് സമാനമായിരിക്കും ഈ ക്ഷേത്രം. മണ്ഡപത്തിന് മൂന്ന് പൂമുഖങ്ങളുണ്ട്. പുറത്തെ രൂപത്തിലുള്ള കൊത്തുപണികളിൽ ഭൂരിഭാഗത്തിനും കേടുപാടുകൾ സംഭവിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ ചില സ്ത്രീശില്പങ്ങളും ദൈവിക രൂപങ്ങളും അവശേഷിക്കുന്നു.

• Harle, J.C., The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0300062176
• Michell, George, The Penguin Guide to the Monuments of India, Volume 1: Buddhist, Jain, Hindu, 1989, Penguin Books, ISBN 0140081445
• Kanitkar, Kumud, "Ambarnath Shivalaya" A Monograph on the Temple at Ambarnath, Mumbai 2013,(ISBN 978-93-5104-580-9)