Сончев телескоп или сончева набљудувачница ― телескоп за посебна намена што е користен за набљудување на Сонцето. Сончевите телескопи обично забележуваат светлина со бранови должини во или недалеку надвор од видливиот спектар. Застарените имиња на сончевите телескопи се хелиограф и фотохелиограф.

На сончевите телескопи им е потребна оптика доволно голема за да биде постигне најдобрата можна граница на дифракција, но помалку за поврзаната моќ на собирање светлина на другите астрономски телескопи. Меѓутоа, неодамна поновите потесни филтри и повисоките стапки на слики, исто така, ги поттикнаа сончевите телескопи кон операции кои се изгладнети од фотони.^[1] И сончевиот телескоп „Дениел К. Иноеј“, како и предложениот Европски сончев телескоп (ЕСТ) имаат поголеми отвори не само за зголемување на резолуцијата, туку и за зголемување на моќта на собирање светлина.

Бидејќи сончевите телескопи работат во текот на денот, гледањето е воглавно полошо отколку од ноќните телескопи, бидејќи земјата околу телескопот се загрева, што предизвикува турбуленции и ја намалува резолуцијата. За да биде олеснето ова, сончеви телескопи обично се градени на кули и структурите се обоени во бело. Холандскиот отворен телескоп е изграден на отворена рамка за да му овозможи на ветрот да помине низ целата структура и да обезбеди ладење околу главното огледало на телескопот.

Друг проблем конкретен за сончевиот телескоп е топлината што се создава од цврсто насочената сончева светлина. Поради оваа причина, прекинот на топлина е составен дел од дизајнот на сончевите телескопи. За сончевиот телескоп „Дениел К. Иноеј“, топлинското оптоварување е 2,5 MW/м², со максимална моќност од 11,4 kW.^[2] Целта на ваквото запирање на топлина не е само да се преживее ова топлотно оптоварување, туку и да се остане доволно ладно за да не се предизвика никакви дополнителни турбуленции во куполата на телескопот.

Професионалните сончеви набљудувачници може да имаат главни оптички елементи со многу долги фокусни должини (иако не секогаш, Холандски отворен телескоп ) и светлосни патеки кои работат во вакуум или хелиум за да го елиминираат движењето на воздухот поради конвекцијата во телескопот. Сепак, тоа не е можно за отвори над 1 метар, при кои разликата во притисокот на влезниот прозорец на вакумската цевка станува преголема. Затоа, сончевиот телескоп „Дениел К. Иноеј“ и ЕСТ имаат активно ладење на куполата за да се минимизира температурната разлика помеѓу воздухот внатре и надвор од телескопот.

Поради тесниот пат на Сонцето низ небото, некои сончеви телескопи се зацврстени во положба (а понекогаш се закопани под земја), а единствениот подвижен дел е хелиостат за следење на Сонцето. Еден пример за ова е Сончевиот телескоп „Мекмат-Пирс“.

Сонцето, бидејќи е најблиската ѕвезда до Земјата, дава единствена шанса да биде проучувана астрофизиката со висока резолуција. Тоа било, до 1990-тите,^[3] единствената ѕвезда чија површина била разрешена. Општи теми што го интересираат сончевиот астроном се неговата 11-годишна периодичност (т.е. Сончевиот циклус), сончевите дамки, активноста на магнетното поле (видете сончево динамо), сончевите блесоци, исфрлањата на крунската маса, диференцијалното вртење и физиката на плазмата.

Повеќето сончеви набљудувачници оптички набљудуваат на видливи, ултравиолетови и блиски инфрацрвени бранови должини, но може да бидат забележани и други сончеви феномени - иако не од површината на Земјата поради примањето во атмосферата:

• Астрономија на сончеви рендгенски зраци, набљудувања на Сонцето во рендгенски зраци
• Повеќеспектрална сончева телескопска низа (ПССТН), ракета лансирана носивост со УВ телескопи во 1990-тите
• Астрономскиот комплекс Леонсито управувал со сончев телескоп со бранова должина под милиметар.
• Мрежата на радио сончеви телескопи (МРСТ) е мрежа на сончеви набљудувачници што ја одржува и управуваМетеоролошка агенција на воздухопловните сили на Соединетите Држави.
• Сончевиот телескоп CERN Axion (CAST), барал сончеви аксиони во раните 2000-ти.

Во областа на љубителската астрономија постојат многу методи кои се користени за набљудување на Сонцето. Аматерите користат сè, од едноставни системи до проектирање на Сонцето на парче бела хартија, филтри за блокирање светлина, Хершелови клинови кои пренасочуваат 95% од светлината и топлината подалеку од окуларот,^[4] до системи за водород-алфа филтри, па дури и домашно изработени спектрохелиоскопи. За разлика од професионалните телескопи, аматерските сончеви телескопи обично се многу помали.

Со конвенционален телескоп, крајно темен филтер на отворот на главната цевка е користен за да биде намалена сончевата светлина на толерантни нивоа. Бидејќи е забележан целосниот достапен спектар, ова е познато како гледање „бело светло“, а филтерот за отворање е нарекуван „филтер со бела светлина“. Проблемот е што дури и намален, целосниот спектар на бела светлина има тежнеење да прикрие многу од посебните особини поврзани со сончевата активност, како што се истакнатите и подробностите на хромосферата (т.е. површината). Посебните сончеви телескопи го олеснуваат јасното набљудување на таквите H-алфа емисии со користење на филтер за пропусен опсег имплементиран со Фабри-Перовиот еталон.^[5]

Сончевата кула е структура која е користена за поддршка на опремата за проучување на Сонцето и обично е дел од дизајните на сончеви телескопи. Набљудувачниците на сончеви кули се нарекувани и телескопи со вакуумски кули. Сончевите кули се користени за подигнување на опремата за набљудување над атмосферските турбуленции предизвикани од сончевото загревање на земјата и зрачењето на топлината во атмосферата. Традиционалните набљудувачници не мора да бидат поставени високо над нивото на земјата, бидејќи тие го прават најголемиот дел од нивното набљудување ноќе, кога зрачењето на земјата е на минимум.

Хоризонталната сончева набљудувачница „Сноу“ била изградена на планината Вилсон во 1904 година. Наскоро беше откриено дека топлинското зрачење ги нарушува набљудувањата. Речиси веднаш штом се отвори Набљудувачницата Сноу, започнале плановите за 18 метарска кула што била отворена во 1908 година, проследена со 46 метарска кула во 1912 година. Кулата од 18 м моментално е користена за проучување на хелиосеизмологијата, додека кулата од 46 м е активна во Програмата за сончев циклус на УКЛА.

Поимот исто така е користи за да се однесува на други структури кои се користени за опитни цели, како што е Черенковиот опит на атмосферскиот ефект на Сончевата кула, кој е користен за проучување на Черенковото зрачење и кулата за сончева енергија на Вајцмановиот институт.

Други сончеви телескопи кои имаат сончеви кули се сончевиот телескоп „Ричард Б. Дан“, Сончевата набљудувачница „Тауер Меудон“ и други.

• Ајнштајнова кула (Einsteinturm) која станала оперативна во 1924 година
• Сончев телескоп „Мекмат-Пирс“ (1,6 м пречник, 1961–)
• Набљудувачница „Мекмат-Хулберт“ (61 цм пречник, 1941–1979)
• Шведски вакуумски сончев телескоп (47,5 цм пречник, 1985–2000)
• Шведски сончев телескоп (пречник од 1 м, 2002–)
• Сончев телескоп „Ричард Б. Дан“ (пречник од 0,76 m, 1969-)
• Набљудувачница „Планина Вилсон“
• Холандски отворен телескоп (45 цм пречник, 1997-)
• Набљудувачница „Теиде“ која е домаќин на повеќе сончеви телескопи, вклучувајќи
  • 70 сантиметарски Вакуумски телескоп на кула (1989–) и
  • Сончев телескоп „ГРЕГОР“ од 1,5 м (2012-]).
• Гудов сончев телескоп (1,6 м, 2009-)
• Сончев радио телескоп Даоченг, кинески радио телескоп со 313 параболични антени
• Сончев телескоп „Дениел К. Иноеј“, телескоп со отвор од 4 м.
• Европски сончев телескоп (ЕСТ), предложен телескоп со решетка од класа 4 метри.
• Кинески џиновски сончев телескоп, предложен телескоп со отвор од 5 до 8 метри.
• Национален голем5 сончев телескоп, е грегоријански повеќенаменски отворен телескоп предложен да биде изграден и поставен во Индија и има за цел да ја проучува микроскопската структура на Сонцето.

• Список на сончеви телескопи (поставени на земја)
• Список на хелиофизички мисии – вселенски телескопи кои се користени за набљудување на Сонцето
• Список на видови телескопи
• Коронограф
• Хелиостат
• Хелиометар
• Хелиоскоп
• Спектрохелиограф
• Спектрохелиоскоп
• Сонце

• Карта на сончеви копнени набљудувачници и неутронски надледувачи
• Schmidt, Wolfgang (2008). „Solar telescopes“. Scholarpedia. 3 (4): 4333. Bibcode:2008SchpJ...3.4333S. doi:10.4249/scholarpedia.4333.
• Сончев хелиограф CSIRO дел 2
• Сончева галерија на Астрономското друштво на Хонгконг
• Lawrence, Pete. „Solar Observing (Part I)“. Deep Sky Videos. Брејди Харан.
• Сончева кула од 46 м
• Сончева кула од 18 м

п р у Сонце Внатрешна структура Јадро Зрачен слој Тахоклина Струевит слој Атмосфера Фотосфера Суперзрновитост Зрно Сончев факел Факула Сончева дамка Хромосфера Флокула Спикула Мортонов бран Корона Преодно подрачје Коронална дупка Коронален јазол Коронална експлозија Протуберанција Коронален тек Променливост Сончев циклус Список на сончеви циклуси Сончев максимум Сончев минимум Волфов број Сончев ветар Блесок Хелиосеизмографија Хелиосфера Приказ на струи Гранична брзина Хелиотоплина Хелиопауза Главен ударен бран Поврзани теми Сончев Систем Сончево динамо Сончев телескоп Затемнување на Сонцето Зрачење Сончева енергија Сончева физика Сончево време Спектрална класа: G2V