Петлица
Петлица[1][2] или копче[3][4] — дел од поедините парчиња облека што се користи за поврзување на деловите од облеката или за украсување. Копчињата најчесто се направени од пластика, но застапени се и копчиња од морски школки, метал или дрво.
Историја
[уреди | уреди извор]
Копчињата и сличните предмети се користеле во древното минато прво како украс, а поретко за поврзување на делови од облеката. Најстарите пронајдени копчиња припаѓале на цивилизацијата во долината Инд од времето на Кот Јаман (2800 - 2600 пр. н. е.)[5], бронзеното време на Кина (2000 - 1500 пр. н. е.) и Стар Рим. Овие копчиња биле направени од морски школки, за што сведочат наоди од Орловиот гроб, Шкотска (2200-1800 пр. н. е.).[6][7][8] и на наоѓалиштата од бронзеното време во Кина (околу 2000-1500 пр. н. е.) и Стар Рим.
Копчињата направени од школки се користеле во цивилизацијата во долината Инд за украсни цели до 2000 година пред новата ера.[9] Некои копчиња биле издлабени во геометриски облици и имале дупки за да можат да се закачат за облеката со конец.[9] Ијан Мекнил (1990) наведува дека „копчето првично се користело повеќе за украсување отколку за прицврстување, а најраното познато копче било пронајдено во Мохенџо-Даро во долината Инд. Изработено е од заоблена школка и е старо околу 5000 години.[10]
Кожните производи од Римското Царство вклучуваат некои од првите отвори за копчиња. Легионерскиата торба била затворана со вметнување на метална спојка или копче во кожен отвор. Сличен механизам подоцна ќе се појави на обувките од раниот средновековен период.[11] Копчињата се појавиле како средство за затворање на манжетните во Византиското Царство и за прицврстување на вратот на египетските туники најдоцна во 5 век.[12]
Како автентикација
[уреди | уреди извор]Копчињата понекогаш се користат како контрола на пристап за фестивали, како што е француско-американскиот фестивал Кермес во Бидефорд, Мејн.[13]
Како склатче
[уреди | уреди извор]Најдоцна од седумнаесеттиот век, кога металните копчиња налик на кутиче биле конструирани специјално за оваа намена,[14] копчињата биле еден од предметите во кои шверцерите се обидувале да скријат и пренесат нелегални супстанции. Најмалку еден современ шверцер се обидел да го искористи овој метод.[15]
Исто така, користејќи ги можностите за складирање на металните копчиња, за време на Светските војни се изработувале британски и американски воени медалјонски копчиња, кои содржеле минијатурни работни компаси.[16]
Материјали и производство
[уреди | уреди извор].jpg)
Бидејќи копчињата се направени од речиси секој материјал што може да се замисли, природен и синтетички, и комбинации на двата, историјата на составот на материјалот на копчињата ја одразува временската линија на технологијата на материјалите.
Копчињата можат да бидат поединечно направени од занаетчии или уметници од суровини или пронајдени предмети (на пример фосили), или од комбинација од двете. Алтернативно, тие може да бидат производ на нискотехнолошка куќна индустрија, или може масовно да се произведуваат во високотехнолошки фабрики. Копчињата направени од уметници се уметнички предмети, што колекционерите посебно ги ценат.[17]
Во 1918 година, владата на САД направила опширно истражување на меѓународниот пазар на копчиња, во кое биле наведени копчиња направени од растителна слонова коска, метал, стакло, галалит, свила, лен, памучно хеклање, олово, емајл, гума, еленски рогови, дрво, рог, коска, кожа, хартија, пресуван картон, седеф, целулоид, порцелан, лим, цинк, камен, дрвени облици обложени со платно и каширана хартија. Се смета дека растителната слонова коска е најпопуларна за костуми и кошули, а кашираната хартија е убедливо најчестиот вид копчиња за чевли.[18]
Денес, тврда пластика, школки, метали и дрво се најчестите материјали што се користат за изработка на копчиња, останатите обично се користат само во облека од висока класа или старинска облека, или се наоѓаат во збирки.
Над 60% од светската понуда на петлици доаѓа од Чјиатоу, округот Јонџјиа, Кина.[19][20]
Во музеи и галерии
[уреди | уреди извор]
Некои музеи и уметнички галерии имаат културно, историски, политички и/или уметнички значајни петлици во нивните збирки. Музејот Викторија и Алберт има многу копчиња,[21] особено во својата збирка накит, како и Смитсоновскиот институт.[22][23][24]
Хамонд Тарнер и сновите, претпријатие за производство на петлици од Бирмингем, е домаќин на онлајн музеј со галерија на слики и историски написи поврзани со петлиците,[25] вклучувајќи статија од 1852 година на Чарлс Дикенс за изработка петлици.[26] Во САД, големи збирки петлици се јавно изложени во музејот Вотербери Батон во Вотербери, Конектикат,[27] музејот Кип Хоумстед во Монсон, Масачусетс,[28] кој исто така има обемна архива копчиња,[29] и Гурни, Илиноис, соба за копчиња.[30]
Позиционирање
[уреди | уреди извор]Класичната облека има копчиња на левата страна за жените и на десната страна за мажите.[31][32][33] Кај некои Евреи петлиците се обратно поставени. [34] [35] [36] [37]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „петлица“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „петлица“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „копче“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „копче“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ Khan, Omar (1999). „Fired steatite button“. The Indus Civilization. San Francisco, USA: harrapa.com. Посетено на 11. 3. 2010. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=(help) - ↑ „A Day in the Neolithic: A Walk Through 5,000-year-old Scotland at the Tomb of the Eagles“. Senior Hiker Magazine (англиски). 2018-08-27. Архивирано од изворникот на 27. 10. 2020. Посетено на 2020-10-24. Проверете ги датумските вредности во:
|archive-date=(help) - ↑ Mamwell, Caroline Jane (2018). 'It Rained a Lot and Nothing Much Happened': Settlement and Society in Bronze Age Orkney (англиски). University of Edinburgh. стр. 146.
- ↑ Hedges, John W. (1998). Tomb of the Eagles: Death and Life in a Stone Age Tribe (англиски). New Amsterdam Books. стр. 152. ISBN 978-1-4617-3268-6.
- ↑ 9,0 9,1 Hesse, Rayner W. & Hesse (Jr.), Rayner W. (2007). Jewelrymaking Through History: An Encyclopedia. Greenwood Publishing Grou. 0-313-33507-9. стр. 35.
- ↑ McNeil, Ian (1990). An encyclopaedia of the history of technology. Taylor & Franci. 0-415-01306-2. стр. 852.
- ↑ „Viking Boot: History of York“. www.historyofyork.org.uk. Посетено на 2020-11-14.
- ↑ „The Westward Journeys of Buttons - AramcoWorld“. www.aramcoworld.com. Посетено на 2020-11-28.
- ↑ „La Kermesse Festival - Home“. www.lakermessefestival.com (англиски). Посетено на 2023-03-10.
- ↑ Luscomb 2003
- ↑ The United States Bureau of Foreign and Domestic Commerce, Paper and Stationery Trade of the World, Government Printing Office, 1918
- ↑ „A look at China's "Button Town"“. www.cbsnews.com.
- ↑ „Chinese 'Button Town' Struggles with Success“. NPR.org.
- ↑ „Your Search Results | Search the Collections | Victoria and Albert Museum“. collections.vam.ac.uk.
- ↑ American Indian Buttons made with ivory, whalebone and ink Архивирано на 21 декември 2018 г. at the Smithsonian National Museum of the American Indian.
- ↑ Domestic button collection, circa 1935, from Washington, D.C., at the Smithsonian National Museum of American History.
- ↑ „Button | Smithsonian American Art Museum“. americanart.si.edu.
- ↑ „Hammond-Turner.com – Online Button Museum“. hammond-turner.com.
- ↑ „Hammond-Turner.com – Online Button Museum“. hammond-turner.com.
- ↑ „Mattatuck Museum | Art Exhibitions & Educational Programs in CT“. Mattatuck Museum.
- ↑ „Keep Homestead Museum“. keephomesteadmuseum.org.
- ↑ „Keep Homestead Museum - Button Collection“. keephomesteadmuseum.org. Архивирано од изворникот на 2020-01-19. Посетено на 2020-04-30.
- ↑ „The Button Room“. Архивирано од изворникот на 2020-11-27. Посетено на 2012-02-28.
- ↑ https://www.theatlantic.com/technology/archive/2015/03/the-curious-case-of-men-and-womens-buttons/388844/. Посетено на November 6, 2022. Наводот magazine бара
|magazine=(help); Отсутно или празно|title=(help) - ↑ https://www.smithsonianmag.com/smart-news/heres-why-mens-and-womens-clothes-button-opposite-sides-1-180957361/#:~:text=Are%20the%20buttons%20on%20your,up%20on%20the%20right%20side. Посетено на November 6, 2022. Наводот magazine бара
|magazine=(help); Отсутно или празно|title=(help) - ↑ https://www.livescience.com/32681-why-are-mens-and-womens-buttons-on-opposite-sides.html. Посетено на November 6, 2022. Наводот magazine бара
|magazine=(help); Отсутно или празно|title=(help) - ↑ Chaya Korb Hubner (1989). The Broken Magen David. стр. 116.
men button right on left .. Tznius
- ↑ Lorch, Danna (February 13, 2019). „Why Do Hasidic Men Button Their Shirts The Wrong Way?“. The Forward. Посетено на November 6, 2022.
Just like women, most Hasidic men button their jackets, shirts, and rekels (long frock coat) with the right side over the left
- ↑ Margolin, Madison (February 12, 2017). „In ultra-Orthodox fashion, you can tell a lot about a person by his button holdes“. The Times of Israel. Посетено на November 6, 2022.
- ↑ What's the Difference Between Hasidic vs. Orthodox Jews?, June 14, 2021
Литература
[уреди | уреди извор]- Chaya Korb Hubner (1989). The Broken Magen David. стр. 116.
men button right on left .. Tznius
CS1-одржување: ref=harv (link) - Bunch, Bryan (2004). The History of Science and Technology. Boston, MA: Houghton Mifflin. стр. 784. ISBN 978-0-618-22123-3.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Edwards, Nina (2012) (2012). On the Button: The Significance of an Ordinary Item. London, UK: I. B. Tauris. ISBN 978-1-84885-584-7. ASIN 1848855842.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Kohler, Carl (1963). A History of Costume. USA: Dover. стр. 464. ISBN 978-0-486-21030-8.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Luscomb, Sally C. (2003). The Collector's Encyclopedia of Buttons (5th. изд.). Atglen, PA: Schiffer. ISBN 0-7643-1815-2. LCCN 2003101645.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Osborne, Peggy A. (1997). Button, button : identification and price guide. Atglen, PA: Schiffer. стр. 167. ISBN 0-7643-0082-2. LCCN 92063104.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Peacock, Primrose (1978). Discovering old buttons. Discovering series; no. 213. Rosemary Godsell (illus.). Aylesbury, UK: Shire Publications. стр. 76. ISBN 0-85263-445-5.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Wisniewski, Debra J. (1997). Antique & collectible buttons : identification & values. Charley Lynch. Paducah, KY: Collector Books. стр. 168. ISBN 0-89145-711-9. LCCN 97122120.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Howells, Jocelyn. (2006). Button materials A - Z: Identification guide. Portland, OR: JossButtons.
- Hughes, Elizabeth & Lester, Marion. (1991). The big book of buttons: the encyclopedia of button history, design, and identification. Price guide. St. Johann Press. Also 2 volume second edition, 2011.
- Luscomb, Sally C. (2006). The collector's encyclopedia of buttons (Revised 6th. изд.). Atglen, PA: Schiffer. ISBN 0-7643-1815-2. LCCN 2003101645.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Osborne, Peggy A. (1997). Button, button: Identification and price guide. Atglen, PA: Schiffer. ISBN 0-7643-0082-2. LCCN 92063104.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Peacock, Primrose. (1978). Discovering old buttons. Discovering series ; no. 213. Rosemary Godsell (illus.). Aylesbury, UK: Shire Publications. ISBN 0-85263-445-5.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Wisniewski, Debra J. (1997). Antique & collectible buttons: Identification & values. Charley Lynch. Paducah, KY: Collector Books. ISBN 0-89145-711-9. LCCN 97122120.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Russell, Julia; Lintern, Fiona; Gauntlett, Lizzie; Davies, Jamie (September 24, 2016). Cambridge International AS and A Level Psychology Coursebook. Cambridge University Press. ISBN 9781316605691 – преку Google Books.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Saavedra, LM, Silverman, WK, PH.D. 2002, “Case Study: Disgust and a Specific Phobia of Buttons”, Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, Volume 41, Issue 11, Pages 1376-1379, accessed October 2010
- „Koumpounophobia | AKB“. sites.psu.edu. Архивирано од изворникот на 22. 04. 2020. Посетено на 2020-01-05. Проверете ги датумските вредности во:
|archive-date=(help) - Clarke, Greg. „Koumpounophobia“. Gregology.
- Anne, Jolis (22 November 2014). „Steve Jobs's button phobia has shaped the modern world“. The Spectator. Посетено на 2 June 2020.
- Wingfield, Nick (2007-07-25). „Hide the Button: Steve Jobs Has His Finger on It“. WSJ. Посетено на 2022-10-28.
- „Koumpounophobia HD“. Архивирано од изворникот 2021-12-21 – преку www.youtube.com.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]
Петлица на Ризницата ?- Button-making in Birmingham, England in the 1800s
- Scans of original 1830–1940 US patents for buttons & related tools & machinery
- Online collection of historical buttons at the Button Museum
|
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
