Жолтоного блатарче
| Жолтоного блатарче | |
|---|---|
| |
| Научна класификација | |
| Царство: | Животни |
| Колено: | Хордови |
| Класа: | Птици |
| Ред: | Бекасови |
| Семејство: | Блатарки |
| Род: | Charadrius |
| Вид: | Жолтоного блатарче |
| Научен назив | |
| Charadrius morinellus Linnaeus, 1758 | |
| |
Лето Зима | |
Жолтоногото блатарче (науч. Charadrius morinellus) е мала крајбрежна птица од семејството блатарки. Се рзамножува во арктичките тундри на северна Евроазија, од Норвешка до источен Сибир и на погодни висорамнини во Шкотска и на Алпите. Се среќава и во Македонија при преселбата во северна Африка. Миграциските престојувалишта се традиционални, внатреконтинентални, обично широки обработливи или тревни површини. Зимата ја поминува во полупустински предели.
Опис
[уреди | уреди извор]Жолтоногото блатарче е малку помало и покомпактно од златното блатарче. Сите пердуви му завршуваат со бел раб и има еднобојни крилја во лет. Летно време, возрасните не можат да се згрешат, тие имаат костенливи гради обрабени со бело одозгора, црн стомак и топла кафеава боја на грбот. Нозете се жолти, а краткиот клун е црн. Женките се малку посветли од мажјаците.
Зимно врме им недостига богатата долна обоеност на пердувите, одвоена со белата градна линија и се посиви одозгора. Младенчињата се слични, но имаат полушпест изглед на грбот.
При лет се огласуваат со меко пиирр, а песната на женките е едноставно повторувачко свиркање.
Поведение
[уреди | уреди извор]Живеалиштето на жолтоногото блатарче се сувите карпести ридови, покриени со ретки лишаи, мов и нискорастечка трева. Во планините сака области со рамен терен од камени плочи, на рабовите од шумата, со ретка вегетација.[2][3] Во планините на Средна Азија гнезди на надморска височина од 3500 метри, во швајцарските Алпи во Европа до 2600 метри надморска височина, во австриските Алпи на околу 2200 метри надморска височина. [4]
Размножување
[уреди | уреди извор]На местата за гнездење птиците пристигнуваат во мали јата, кога тундрата е само во почеток на пролетта и поголемиот дел од земјата е покриена со снег. Спарувањето се случува во повеќето случаи веднаш по пристигнувањето. Карактеристично во додворувањето е тоа, што различно од другите птици, тоа го прави женката, а не мажјакот. Тогаш таа се обидува да го привлече вниманието на мажјакот, лета високо 100-300 метри, свирка, на земја ја врти главата и мавта со крилјата. Ако мажјакот не одговори на додворувањето, женката се враќа во главната група. Често на еден мажјак му се додворуваат неколку женки, меѓу кои може да настанат и помали конфликти. Јатото често се сели од место на место и постојано го менува својот состав. Оформениот пар се одвојува од главната група и си избира свое место за гнездење, подалеку, и кое подоцна ќе го штити од другите птици. На места каде што условите се ограничени, може да гнездат во мали групи од 2-5 пара. Гнездото обично се наоѓа на рамна, сува земја во мала дупка, слабо послана со растенија, тревки и лишаи. Растојанието меѓу две соседни гнезда е обично од 200 метри до неколку километри.[4] Женката несе 2-4 јајца, најчесто 3, и 36 часа по снесувањето на последното јајце, го напушта гнездото и целата грижа за инкубацијата и одгледувањето на пилињата му ја остава на мажјакот. Женката може да биде во близина, да ја штити територијата, но може и да направи ново легло со друг мажјак. Инкубацијата трае 23-29 дена и тогаш мажјакот не се одделува од гнездото, па дури и ако му се приближите премногу. Кога ќе се испилат, пилињата веднаш одат по мажјакот, што не е многу лесна задача, особено за последното пиле кое нема време ни убаво да се исуши. Затоа тие често умираат. Уште првиот ден пилињата можат да поминат растојание од 50 метри, а веќе третиот ден и до 700 м. Можат да летаат на возраст од 4 недели.
Исхрана
[уреди | уреди извор]Жолтоногото блатарче се храни со инсекти и други мали безрбетници, како полжави, црви и школки. Нив ги лови со трчи-застани техника, како морскиот пескар, за разлика од другите блатарки кои претежно полека одат и пасат по крајбрежјето.
Во културата
[уреди | уреди извор]Оваа птица е многу кротка, доверлива и питома. Тоа доведува таа да биде лесен плен на нелегалните собирачи на птици. Нејзината кроткост, пак, во англискиот јазик, придонело зборот dotterel (како што се вика птицата на англиски), да добие негативна конотација, и кога ќе се употреби за човек има значење на „стара будала“. Галскиот назив Amadán има слично значење. Пријателската природа на жолтоногото блатарче го направило да биде и лесен плен за спортскиот лов, па така кралот Џејмс I на Англија, секоја година одел на лов на оваа птица. Исто така, птицата се сметала за деликатес, па 1534 година кралицата Ана Болејн била претставена со гозба со жолтоноги блатарчиња.
Статус
[уреди | уреди извор]На жолтоногото блатарче се однесува Договорот за заштита на африканско-евроазиските водни птици-преселници.
Галерија
[уреди | уреди извор]-
Мажјак со пилиња -
Младенче -
Мажјак со пилиња -
Гнездо -
јајце
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ BirdLife International (2012). „Charadrius morinellus“. IUCN Red List. Version 2012.1. International Union for Conservation of Nature. Посетено на 6 October 2012.
- ↑ Дементьев, Гладков, С.51-56
- ↑ Рябицев, «Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири» С.189-191
- ↑ 4,0 4,1 Piersma, Wiersma, 1996
Литература
[уреди | уреди извор]- Shorebirds by Hayman, Marchant and Prater ISBN 0-7099-2034-2
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Ageing and sexing (PDF; 3.1 MB) by Javier Blasco-Zumeta & Gerd-Michael Heinze Архивирано на 12 ноември 2013 г.
- Breeding Dotterels in Kazakhstan Females incubated as well as males in Kazakhstan.
- Charadrius morinellus на Flickr: Field Guide Birds of the World
Жолтоного блатарче на Ризницата ?
Charadrius morinellus на Викивидовите ?
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
