Scriptorium fuit officina monasterii (vel postea etiam saecularis), ubi litterae sacrae vel profanae a scriptoribus vel scribis manu scriptae sunt.

Scriptoria monasteriorum medio aevo ineunte imprimis propriis necessariis consulebant vel mandatoribus nobilibus serviebant. Cum antiquitate bibliothecae publicae exstarent, scriptoria medii aevi hominibus, qui monasterii participes non erant, plus minusve clausa erant.

Numerus scriptoriorum saecularium tantum saeculis quarto decimo et quinto decimo crescebat, quod libri magis magisque desiderabantur.

Ubi saeculo quinto decimo typographia litteris mobilibus utens inventa est, in locum scriptorii typographeum successit.

De arte ac labore scribendi saeculo octavo, scriba ignotus in libro quodam lectorem admonens sequentia notat: O beatissime lector, laua manus tuas et sic librum adprehende, leniter folia turna, longe a littera digitos pone; quia qui nescit scribere putat hoc esse nullum laborem. O quam tristis est scriptura: oculos grauat renes frangit simul et omnia membra contristat. Tria digita [sic] scribunt, totus [sic] corpus laborat. Quia sicut nauta desiderat uenire ad proprium portum, ita et scriptor ad ultimum uersum; Orate pro martirio indignum [sic] sacerdotem uel scriptorem sed habentem deum protectorem. Amen.^[1] His verbis scriba duos versus hexametricos saepius in manuscriptis mediaevalibus traditos variat: „Scribere qui nescit nullum putat esse laborem. / Tres digiti scribunt totum corpusque laborat.“

• Codex Argenteus
• Codex Aureus
• Codex Calixtinus
• Codex Sinaiticus
• Liber Kells
• Codex Manesse
• Codex Mettensis 500
• Codex Millenarius
• Evangeliarium Godescalci
• Codex Vaticanus Graecus 1209
• Psalterium Dagulfi
• Evangeliarium Lorsacense
• Evangeliarium Efternacense

• atramentum
• Calamus scriptorius (instrumentum)
• Penna scriptoria (instrumentum)
• Palaeographia

• Both, Siegfried: Die Schreibstube im Kloster des Mittelalters. Petersberg 2007
• Rother, Katja / Sachers, Jan H.: Die Schreibwerkstatt. Schrift und Schreiben im Mittelalter. Zirndorf 2009
• Trost, Vera: "Wer nicht schreiben kann, glaubt es sei keine Arbeit..." - Zur Buchherstellung im Mittelalter. In: Mamoùn Fansa (Hrsg.): Der sassen speyghel. Sachsenspiegel - Recht - Alltag. Vol. 1. Oldenburg 1995 (Veröffentlichungen des Stadtmuseums Oldenburg 21), (Schriften der Landesbibliothek Oldenburg 29).

Haec pagina est stipula. Amplifica, si potes!