-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide ((latinitas)).

Roma condita est, secundum memoriam a maioribus ad posteris traditam, die 21 Aprilis anno 753 a.C.n.

Saeculo decimo a.C.n., Latini apud vallem Fori vixerunt necnon apud montes, quod Cacus, filius Vulcani, in scopulo Palatini incolebat, et carnem hominum vorabat. Tunc Hercules, domum cum bobus Gerionis rediens, per Italiam perambulabat. Incolae auxilium ab eo petiverunt, et Hercules Cacum vicit. Quo facto, incolae Aram Maximam aedificaverunt, ubi Herculi coluerunt.

Troia saeculo duodecimo a.C.n. vastata, Aeneas princeps et familia in Italiam fugerunt. Cum in Latium pervenerunt, Aeneas urbem Lavinium condidit. Saepe ad aciem vocatus, socios quaesivit inter Latinos et per Tiberim ad Septimontium pervenit. Ibi Graecum Evanderem congressus est, qui apud Palatinum montem vivebat cum suis. Tunc Iulus vel Ascanius, filius Aeneae, urbem novam condidit, et Albam Longam eam nominavit.

Saeculo octavo a.C.n., Proca, rex Albanorum, duos filios, Numitorem et Amulium, habuit. Numitori, natu maiori, regnum reliquit; sed Amulius, pulso fratre, regnavit. Amulius Rheam Sylviam filiam Numitorie Vestae sacerdotem fecit, ne umquam filios haberet. Nihilominus, Mars eam constupravit, et Rhea filios geminos duos peperit, Romulum et Remum

Amulius ipsam in vincula coniecit, parvulos alveo impositos abiecit in Tiberim, qui tunc forte super ripas erat effusus; sed, relabente flumine, eos aqua in sicco reliquit. Vastae tum in eis locis solitudines erant. Lupa, ut fama traditum est, ad vagitum accurrit, infantes lingua lambit, ubera eorum ori admovit, matremque se gessit. Cum lupa saepius ad parvulos veluti ad catulos reverteretur, Faustulus, pastor regius, rem animadvertit, eos tulit in casam et Accae Laurentiae coniugi dedit educandos.

Qui adulti inter pastores primo ludicris certaminibus vires auxere, deinde, venando saltus peragrare coeperunt, tum latrones a rapina pecorum arcere. Quare eis insidiati sunt latrones, a quibus Remus captus est. Romulus autem vi se defendit. Tunc Faustulus necessitate compulsus indicavit Romulo quis esset eius avus, quae mater. Romulus statim, armatis pastoribus Albam Longam properavit.

Interea Remum latrones ad Amulium regem perduxerunt, eum accusantes, quasi Numitoris greges infestare solitus esset; Remus itaque a rege Numitori ad supplicium traditus est: at Numitor, considerato adolescentis vultu, haud procul erat quin nepotem agnosceret. Nam Remus oris lineamentis erat matri simillimus, aetasque tempori expositionis congruebat. Dum ea res animum Numitoris anxium teneret, repente Romulus supervenit, fratrem liberavit, et Amulio interfecto, avum Numitorem in regnum restituit.

Deinde Romulus et Remus urbem in eisdem locis ubi expositi educatique fuerant condiderunt; sed orta est inter eos contentio uter nomen novae urbi daret, eamque regeret; adhibuere auspicia. Remus prior sex vultures, Romulus postea, sed duodecim, vidit. Tunc Romulus urbem ad Palatinum et Remus ad Aventinum conduerunt. Sic Romulus augurio victor Romam vocavit; et ut eam prius legibus quam moenibus muniret, edixit ne quis vallum transiliret. Quod Remus irridens transilivit; eum iratus Romulus interfecit, his increpans verbis: Sic deinceps malo afficietur quicumque transiliet moenia mea. Ita solus potitus est imperio Romulus.

Historiae fabulosae veram conditionem Romae non narrant. De fallaciis versionis Romuli et Remi, dicitur Alba Longa non ad ripas Tiberis esse, necnon erant virgines Vestales saeculo octavo a.C.n.

Archaeologi relicta antiquissima Romana saepe apud colles et in valle Fori inveniunt. Sunt vestigia hominum saeculi undecimi a.C.n.: homines Aetatis Aeris insulam Tiberinam ut vadum usui sunt, et parvulum vicum condiderunt. Saeculo octavo a.C.n., vici duos sunt ad Septimontium, in Palatino et in Quirinale.

Hi vici in urbe singula insiderunt, ita urbs Roma surrexit. Mox, haec urbs Latinorum, quae transitum inter Graecos meridie et Tuscos septentrione, capta est a Estruscis, et re vera tunc Roma urbs fuit.

• AUC
• Parilia et Pales
• Roma uno die non est condita

• Carandini, A. 2000. Roma: Romolo, Remo e la fondazione della città. (Italiane)
• Carandini, A. 2006. Remo e Romolo: Dai rioni dei Quiriti alla città dei Romani (775/750-700/675 a.C. circa). (Italice)
• Carandini, A. 2006. La leggenda di Roma. (Italiane)
• Forsythe, G. 2006.A critical history of early Rome : from prehistory to the first Punic War. (Anglice)
• Raaflaub, K. A. 2005. Social Struggles in Archaic Rome: New Perspectives on the Conflict of the Orders. (Anglice)