ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕ
ಸ್ಥಳ	ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ, ಭಾರತ
Coordinates	8°04′41.1″N 77°33′19.7″E / 8.078083°N 77.555472°E / 8.078083; 77.555472
ನಿರ್ಮಾಣ	ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Foundation date and age
ಜಾಲತಾಣ	www.vrmvk.org
ನಮೂನೆ	Cultural
State Party	ಭಾರತ

ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕವು ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣ ತುದಿಯ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ^[೧] ಈ ಸ್ಮಾರಕವು ವವತುರೈನ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗದಿಂದ ಸುಮಾರು ೫೦೦ ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಬಂಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಇದನ್ನು ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ^{[೧] [೨] [೩] [೪]} ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ದೇವಿಯು (ಪಾರ್ವತಿ ) ಶಿವನ ಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿದಳು . ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ಧ್ಯಾನ ಮಂಟಪ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಂದು ಧ್ಯಾನ ಮಂದಿರವನ್ನು ಸಂದರ್ಶಕರು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಲು ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ. ಮಂಟಪದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ^[೧] ಬಂಡೆಗಳು ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ ಸಮುದ್ರದಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿವೆ, ಅಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸಾಗರಗಳು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ, ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರ ಮತ್ತು ಅರಬ್ಬೀ ಸಮುದ್ರಗಳು ಸಂಧಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಮಾರಕವು ವಿವೇಕಾನಂದ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಪಾದ ಮಂಟಪ ಎಂಬ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, . ^[೫]

ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಲ್ಲಿ ಶಾರ್ಕ್‌ಗಳಿದ್ದರೂ ಸಹ ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರೇ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಈಜಿ ಸಮುದ್ರದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಬಂಡೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನೋದಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವವರೆಗೂ ಅವರು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಮೂರು ಹಗಲು ರಾತ್ರಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿದರು. ^[೬]

ಜನವರಿ 1962 ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರ ಜನ್ಮ ಶತಮಾನೋತ್ಸವದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಸಮಾನಮನಸ್ಕ ಗುಂಪೊಂದು 'ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿ ಸಮಿತಿ'ಯನ್ನು ರಚಿಸಿತು, ಅದರ ಉದ್ದೇಶವು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಸ್ಮಾರಕ ಮತ್ತು ಬಂಡೆಗೆ ಹೋಗುವ ಪಾದಚಾರಿ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು. ಬಹುತೇಕ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಮದ್ರಾಸಿನಲ್ಲಿರುವ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಿಷನ್ ಈ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸಿತು. ^[೫]

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಮೀನುಗಾರರ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪೊಂದು ಉತ್ತಮ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ಶಿಲುಬೆಯನ್ನು ಹಾಕಿದರು, ಅದು ಸಮುದ್ರ ತೀರದಿಂದ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ.

ಇದು ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಅವರು ಬಂಡೆಯು ಹಿಂದೂಗಳ ಆರಾಧನೆಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಮದ್ರಾಸ್ (ಈಗಿನ ಚೆನ್ನೈ) ಸರ್ಕಾರವು ಆದೇಶಿಸಿದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ತನಿಖೆಯು ನಿಸ್ಸಂದಿಗ್ಧವಾದ ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಡೆಯು ವಿವೇಕಾನಂದ ಬಂಡೆ ಮತ್ತು ಶಿಲುಬೆಯು ಅತಿಕ್ರಮಣವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿತು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಠೋರತೆಯ ನಡುವೆ, ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಶಿಲುಬೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಅಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಸಶಸ್ತ್ರ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಬಂಡೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿತ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.

ಹಿಂದೂಗಳು ಇದನ್ನು ವಿವೇಕಾನಂದ ಬಂಡೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು ಸೇಂಟ್ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ಬಂಡೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಬಂಡೆಯು ವಿವಾದದ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಅರಿತ ಸರ್ಕಾರ "ಬಂಡೆಯು ವಿವೇಕಾನಂದ ಬಂಡೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬಾರದೆಂದು" ಅದು ತೀರ್ಪು ನೀಡಿತು. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಆಗಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಂ. ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಅವರು "ಈ ಬಂಡೆಯು ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದು ಘೋಷಿಸುವ ಫಲಕವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹಾಕಬಹುದು ಮತ್ತು ಬೇರೇನೂ ಇಲ್ಲ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಸರ್ಕಾರದ ಅನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ, ಸ್ಮಾರಕಫಲಕವನ್ನು ೧೯೬೩ರ ಜನವರಿ ೧೭ರಂದು ^[೭] ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಠ ಮತ್ತು ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಿಷನ್‌ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಬೆಂಬಲವಿದೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಏಕನಾಥ ರಾನಡೆ ಅವರನ್ನು ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕ ಕಾರ್ಯದ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡು ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಇಟ್ಟಿತು. ಅವರನ್ನು ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕ ಸಮಿತಿಯ ಸಂಘಟನಾ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ 'ರಾಕ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಮಿಷನ್‌'ನ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ^[೮]

ಕೇಂದ್ರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವ ಹುಮಾಯೂನ್ ಕಬೀರ್ ಅವರು ಬಂಡೆಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರಿಂದ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಅವರ ನಿಲುವು ತಕ್ಷಣದ ಅಡಚಣೆಯಾಗಿದೆ.

ಕಬೀರ್ ಅವರ ಕ್ಷೇತ್ರ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ (ಹಿಂದಿನ ಕಲ್ಕತ್ತಾ). ಬಂಗಾಳದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪುತ್ರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಕಬೀರನ ವಿರೋಧವಿದೆ ಎಂದು ರಾನಡೆ ಅವರು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದಾಗ, ಕಬೀರ್ ಅವರು ಪೆಚ್ಚುಮೋರೆ ಹಾಕಬೇಕಾಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಲು, ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು ಬೆಂಬಲಿಸಬೇಕಾಯಿತು.

ಆ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರ ಸಲಹೆಯಂತೆ ರಾನಡೆಯವರು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಮೊಕ್ಕಾಂ ಹೂಡಿದರು. ಮೂರು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಸರ್ವಾಂಗೀಣ ಬೆಂಬಲದ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ೩೨೩ ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯರ ಸಹಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು, ಇದನ್ನು ಪ್ರಧಾನಿಯವರಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗ ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಅವರು ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡದೆ ಬೇರೆ ದಾರಿ ಇರಲಿಲ್ಲ.

ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಅವರು ೧೫' x ೧೫' ಅಳತೆಯ ಚಿಕ್ಕ ದೇಗುಲಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಕಂಚಿ ಕಾಮಕೋಟಿ ಪೀಠದ ಪರಮಾಚಾರ್ಯರ ಬಗೆಗಿನ ಅವರ ಗೌರವವನ್ನು ತಿಳಿದ ರಾನಡೆ ಅವರು ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕದ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಎರಡನೆಯವರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದರು. ಪರಮಾಚಾರ್ಯರು ಅನುಮೋದಿಸಿದ ದೊಡ್ಡ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ (೧೩೦'-೧೧/೨" x ೫೬') ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಹಿಂಜರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.

ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕೀಯ ಅಡೆತಡೆಗಳು ನಿವಾರಣೆಯಾದ ನಂತರ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅವರ ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ: ಬಂಡೆಯು ರಚನಾತ್ಮಕವಾಗಿಯೂ ಹಾಗೂ ಉತ್ತಮವಾಗಿಯೂ ಇದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ಅಂತಹ ಬೃಹತ್ ಶಿಲಾ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಪ್ರತಿಷ್ಟಾಪಿಸಲು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುವ; ಕಲ್ಲುಗಳು ಮತ್ತು ಬೃಹತ್ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು ಬಹಳ ದೂರದಿಂದ, ಅಂದರೆ ತೀರದಿಂದ ಬಂಡೆಯವರೆಗೆ ಸಾಗಿಸುವ ಸಾಗಾಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ; ನೀರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಸರಬರಾಜುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು; ನುರಿತ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು, ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬೇಡಿಕೆ; ಬಂಡೆ ಮತ್ತು ದಡದಲ್ಲಿ ಇಳಿಗಟ್ಟೆ ದಿಬ್ಬಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ (ತೀರದಿಂದ ಬಂಡೆಯವರೆಗಿನ ಪಾದಚಾರಿ ಪಾದಚಾರಿ ಸೇತುವೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಡಲಾಯಿತು); ದೊಡ್ಡ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ದಡಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸಲು ಇಳಿಗಟ್ಟೆ ದಿಬ್ಬ(ಜೆಟ್ಟಿ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್) ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಹೂಳೆತ್ತುವಿಕೆ, ಇತ್ಯಾದಿ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ರಾನಡೆ ಅವರು ತಾವೇ ಮುಂದೆ ನಿಂತು ಎದುರಿಸಿದರು.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಇರುವ ಸವಾಲುಗಳೆಂದರೆ ಇಡೀ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗೆ ಹಣಕಾಸು ಒದಗಿಸುವುದು. 'ರಾಕ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಮಿಷನ್‌'ನ ಯಶಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ರಾನಡೆ ಅವರ ನಂಬಿಕೆ ಎಷ್ಟು ಬಲವಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ ಹಣದ ಕೊರತೆಯಿರುವಾಗ ಅವರು ಕೆಲಸದ ವೇಗವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ನಿಧಾನಗೊಳಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ತಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ಕೊಡದಿರುವ ಇತರರನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೇ ನಿಧಿ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.

ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕ ಒಂದು 'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕ' ಎಂದು ರಾನಡೆ ನಂಬಿದ್ದರು; ಇದರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯನನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಬೇಕು. ಅವರು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದರು, ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಹೋಗಲು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಜೆಗಳೂ ಸಹ ಇದೊಂದು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಯತ್ನದ ಭಾಗವೆಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಬಂದವು. ರಾನಡೆ ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತ ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ದೇಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಇದು ಒಂದು ರೂಪಾಯಿಯಷ್ಟು ಸಣ್ಣ ಮೊತ್ತದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾಸ್ಮಾರಕವನ್ನು 1970 ರಲ್ಲಿ ಉದ್ಘಾಟಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಯಿತು. ^[೯]

ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕವೆಂಬ ಜೀವಂತ ಸ್ಮಾರಕದ ರಚನೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರದ ಸ್ಥಾಪನೆಯನ್ನು 1964 ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಿರಂತರ ಪರಿಶ್ರಮದ ನಂತರ, ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ 7 ಜನವರಿ 1972(ಹಿಂದೂ ಪಂಚಾಂಗದ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರ 108 ನೇ ಜನ್ಮದಿನ) ರಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ದಿನ, ಸೂರ್ಯೋದಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ,ಮಠಗಳ ಆದೇಶಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗದಿರುವ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸೇವೆಯ ಧ್ಯೇಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ: ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರದ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕದ ಮೇಲೆ ಓಂ ಚಿಹ್ನೆ ಇರುವ ಕೇಸರಿ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅರಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಸಾರಲು ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾಗಿ ಬರುವ ಯುವಕ-ಯುವತಿಯರು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ಪವಿತ್ರತೆಯ ಉತ್ಸಾಹದ ಜ್ವಾಲಾಗ್ನಿಯಿಂದ, ಭಗವಂತನಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾದ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಸಿಂಹದ ಧೈರ್ಯಕ್ಕೆ ನರಳುವ ತಾವು ಬಡವರು, ಅಸಹಾಯಕರು ಮತ್ತು ದೀನದಲಿತರ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಾರ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಸಾವಿರಾರು ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು, ಮೋಕ್ಷದ ಮಂತ್ರ, ಸಹಾಯದ ಮಂತ್ರ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಉನ್ನತಿಯ ಮಂತ್ರ, ಸಮಾನತೆಯ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಬೋಧಿಸಲು ಭೂಮಿಯ ಉದ್ದಗಲವನ್ನು ಪರ್ಯಟನೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.^[೧೦]

ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರದ ಎರಡು ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಮಾನವ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ. ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರವು ಉತ್ತಮ ಕ್ರಮಾಧಾರಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ರಾನಡೆ ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸೇವೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಹಂಬಲಿಸುವ ಯುವಕ ಯುವತಿಯರಿಗೆ ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿ ದೇವರ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದು.

ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕದ ನೀಲನಕ್ಷೆಯನ್ನು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಗರ್‌ಕೋಯಿಲ್‌ನ ಎಸ್‌ಟಿ ಹಿಂದೂ ಕಾಲೇಜಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಇ.ತನುಮಲಯನ್ ಅವರು ರೂಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಪ್ಯಾರಾಫಿನ್ ಮೇಣದ ಮೂಲಕ ಅದರ ಮಾದರಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಸ್ಮಾರಕವು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸಮ್ಮಿಳಿತವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಬೇಲೂರು ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಠದ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಭಕ್ತವತ್ಸಲಂ ಅವರು ಅದರ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಿದರು.

ವಿವೇಕಾನಂದರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ಮಂಟಪವು ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ^[೧೧]

• ಧ್ಯಾನ ಮಂಟಪವು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಆರು ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಧ್ಯಾನ ಮಂದಿರವಾಗಿದೆ.
• ಸಭಾ ಮಂಟಪವು ಸಭಾಂಗಣ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಮಂಟಪ (ಪ್ರತಿಮೆ ವಿಭಾಗ) ಎರಡು ಕೋಣೆಗಳು, ಹೊರ ಚಾವಡಿ ಮತ್ತು ಸಭಾ ಮಂಟಪದ ಸುತ್ತಲೂ ತೆರೆದ ಪ್ರಾಕಾರ (ಹೊರ ಪ್ರಾಂಗಣ) ಆಗಿದೆ.
• ಮುಖ ಮಂಟಪ

ಈ ಚೌಕಾಕಾರದ ಸಭಾಂಗಣವು ಈ ಕೆಳಗಿನ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ^[೧೧]

• ಗರ್ಭ ಗ್ರಹ
• ಒಳಪ್ರಾಕಾರ
• ಹೊರ ಪ್ರಾಕಾರ
• ಹೊರ ವೇದಿಕೆ

ಎರಡೂ ಮಂಟಪಗಳನ್ನು ಎಷ್ಟು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಪ್ರತಿಮೆಯಲ್ಲಿನ ವಿವೇಕಾನಂದರ ದರ್ಶನವು ಶ್ರೀಪಾದಂನ ಕಡೆಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀ ಪಾದಪರೈ ಮಂಟಪವೂ ಇದೆ, ಇದು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕನ್ಯಾದೇವಿಯ ಪಾದದ ಗುರುತು ಕಂಡುಬರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

ಸ್ವಾಮಿ ವಿವೇಕಾನಂದರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶಿಲ್ಪಿ ಹಾಗೂ ಮುಂಬೈನ ಜೆಜೆ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದ ನಾರಾಯಣರಾವ್ ಸೋನವಡೇಕರ್ ಅವರು ಕೆತ್ತಿಸಿದ್ದಾರೆ.

• 
  ವಿವೇಕಾನಂದ ರಾಕ್ ಸ್ಮಾರಕದ ದೂರದ ನೋಟ
• 
  ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಪ್ರತಿಮೆ
• 
  ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ನೋಟ
• 
  2016 ರಲ್ಲಿ ವಿವೇಕಾನಂದ ಶಿಲಾ ಸ್ಮಾರಕ

• ತಿರುವಳ್ಳುವರ್ ಪ್ರತಿಮೆ

1. ↑ ^{೧.೦ ೧.೧ ೧.೨} tentaran.com : Five best places to visit in Kanyakumari Archived 2023-05-24 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.; Abgerufen am 30. Jan. 2019.
2. ↑ books.google.de : Swami Vivekananda's Rousing Call to Hindu Nation, Vivekananda Kendra, 2009, Pages 168; Retrieved 30. Jan. 2019.
3. ↑ Tamilnadu.com : Bharatanatyam, 11 April 2013, Retrieved 3. Feb. 2019.
4. ↑ india.com : Kanyakumari: 6 Top Things to do at The Tip of The Country, 2018, Retrieved 30. Jan. 2019.
5. ↑ ^{೫.೦ ೫.೧} books.google.de : Monuments of India, Renu Saran, Diamond Pocket Books Pvt Ltd, 2014, Pages 272; Retrieved 30. Jan. 2019.
6. ↑ timesofindia.indiatimes.com : Swami Vivekananda Jayanti: take pride in these memorials built in his honour , 12 Jan. 2018, Retrieved 8. Nov. 2021.
7. ↑ books.google.de : Public Hinduisms, 2012, SAGE Publications India, Retrieved 1. Feb. 2019.
8. ↑ thehansindia.com : Every obstacle is an opportunity, says Eknath Ranade, 21 Nov. 2016, Retrieved 4. Feb. 2019.
9. ↑ hindumandirmn.org : HSM Wiki Archived 2019-02-12 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ., Retrieved 10. Feb. 2019.
10. ↑ en.wikisource.org : The Complete Works of Swami Vivekananda by Swami Vivekananda, Volume 5, Epistles - First Series , 20 Aug. 1893, Retrieved 4. Feb. 2019.
11. ↑ ^{೧೧.೦ ೧೧.೧} culturalindia.net : Vivekananda Rock Memorial, Retrieved 5. Feb. 2019.

ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "DB" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "VK" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "T" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "I" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "PH" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "TN" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "THI" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "CI" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "HM" defined in <references> group "" has no content.
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tag with name "ToI" defined in <references> group "" has no content.

• ವಿವೇಕಾನಂದ ಕೇಂದ್ರ
• ವಿವೇಕಾನಂದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರ