ವಿಂಧ್ಯ
ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ
← ೧೯೪೮–೧೯೫೬ →
Coat of arms
೧೯೫೧ ರ ಭಾರತದ ನಕ್ಷೆ. ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶವು ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.
History
•	ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯದ ರಚನೆ	೧೯೪೮
•	ರಾಜ್ಯಗಳ ಮರುಸಂಘಟನೆ ಕಾಯಿದೆ	೧೯೫೬
Area		೬೧,೧೩೧.೫ km2 (೨೩,೬೦೩ sq mi)
Population
•		೩೬,೦೦,೦೦೦
	Density	೫೮.೯ /km2  (೧೫೨.೫ /sq mi)
Pranab Kumar Bhattacharyya (1977). Historical Geography of Madhya Pradesh from Early Records. Delhi: Motilal Banarsidass. pp. 54–5.

ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶವು ಭಾರತದ ಹಿಂದಿನ ರಾಜ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ೨೩೬೦೩ ಚದರ ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ^[೧] ಇದನ್ನು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ ಬಾಘೇಲ್‌ಖಂಡ್ ಮತ್ತು ಬುಂದೇಲ್‌ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವಾಗಿ, ಹಾಗೂ ಹಿಂದಿನ ಮಧ್ಯ ಭಾರತ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಂಧ್ಯ ಶ್ರೇಣಿಯು ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹಾದು ಹೋಗುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಇದನ್ನು ೨೫ ಜನವರಿ ೧೯೫೦ ರಂದು ವಿಂಧ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಸಿಂಗ್ರೌಲಿಯು ೧೯೫೩ ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ೧೯೫೩ ರಿಂದ ರೇವಾ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದೆ. ಇದರ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಇದೆ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಧಾತಿಯಾ ಪ್ರದೇಶವು ಮಧ್ಯ ಭಾರತ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ.

ರಾಜ್ಯಗಳ ಮರುಸಂಘಟನೆ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ೧೯೫೬ ರಲ್ಲಿ ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ^[೨]

ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ೧೨ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೪೮ ರಂದು ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ೪ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೮ ರಂದು ಉದ್ಘಾಟಿಸಲಾಯಿತು. ಅದರ ರಚನೆಯ ನಂತರ 35 ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿ ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು:

1. ರೇವಾ
2. ಪನ್ನಾ
3. ಧಾತಿಯಾ
4. ಓರ್ಚಾ
5. ಅಜೈಗಢ್
6. ಬಾವೊನಿ
7. ಬರೌಂದಾ
8. ಬಿಜಾವರ
9. ಛತ್ತರ್‌ಪುರ
10. ಚರ್ಖಾರಿ
11. ಮೈಹಾರ್
12. ನಾಗೋಡ್
13. ಸಮ್ಥಾರ್
14. ಅಲಿಪುರ
15. ಬಂಕಾ ಪಹಾರಿ
16. ಬೆರಿ 
17. ಭೈಸುಂದ (ಚೌಬೆ ಜಾಗೀರ್)
18. ಬಿಹಾತ್
19. ಬಿಜ್ನಾ
20. ಧುರ್ವಾಯಿ
21. ಗರೌಲಿ
22. ಗೌರಿಹರ್
23. ಜಾಸೋ
24. ಜಿಗ್ನಿ
25. ಖನಿಯಾಧಾನ
26. ಕಮ್ತಾ ರಜೌಲಾ (ಚೌಬೆ ಜಾಗೀರ್)
27. ಕೋಠಿ
28. ಲುಗಾಸಿ
29. ನೈಗವಾನ್ ರೆಬೈ
30. ಪಹ್ರಾ (ಚೌಬೆ ಜಾಗೀರ್)
31. ಪಾಲ್ಡಿಯೊ (ಚೌಬೆ ಜಾಗೀರ್)
32. ಸರಿಲಾ
33. ಸೊಹವಾಲ್
34. ತರೌನ್ (ಚೌಬೆ ಜಾಗೀರ್)
35. ಟೋರಿ-ಫತೇಪುರ್ (ಹಷ್ಟ್-ಭಯ್ಯಾ ಜಾಗೀರ್)

೨೫ ಜನವರಿ ೧೯೫೦ ರಂದು, ೧೦ ಹಿಂದಿನ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಬಿಹಾತ್, ಬಂಕಾ ಪಹಾರಿ, ಬಾವೊನಿ, ಬೆರಿ, ಬಿಜ್ನಾ, ಚರ್ಖಾರಿ, ಜಿಗ್ನಿ, ಸಮ್ಥಾರ್, ಸರಿಲಾ ಮತ್ತು ಟೋರಿ-ಫತೇಪುರ್ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶವು ಮಧ್ಯ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಭೋಪಾಲ್ ರಾಜ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ೧ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೫೬ ರಂದು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು.

ರಚನೆಯ ನಂತರ, ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಯಿತು, ಅದನ್ನು ೮ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಯಿತು.

ಬುಂದೇಲ್‌ಖಂಡ್ ವಿಭಾಗವು ನೌಗಾಂವ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಳಗಿನ ೪ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ:

1. ಪನ್ನಾ ಜಿಲ್ಲೆ
2. ಛತ್ತರ್‌ಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ
3. ಟೀಕಮ್‌ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆ
4. ಧಾತಿಯಾ ಜಿಲ್ಲೆ

ಬಾಘೇಲ್‌ಖಂಡ್ ವಿಭಾಗವು ಸಿಂಗ್ರೌಲಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ರೇವಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮತ್ತು ಕೆಳಗಿನ ೪ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ^[೧]

1. ರೇವಾ ಜಿಲ್ಲೆ
2. ಸತ್ನಾ ಜಿಲ್ಲೆ
3. ಸೀಧೀ ಜಿಲ್ಲೆ
4. ಶಹಡೋಲ್ ಜಿಲ್ಲೆ
5. ಸಿಂಗ್ರೌಲಿ ಜಿಲ್ಲೆ, ಬಾಘೇಲ್‌ಖಂಡ್ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಜಿಲ್ಲೆ

೧೯೪೮-೪೯ ರಲ್ಲಿ ರಾಜಪ್ರಮುಖ್, ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೪೯ ರಿಂದ ೧೯೫೨ ರವರೆಗೆ ಮುಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೫೨ ರಿಂದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೫೬ ರವರೆಗೆ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗವರ್ನರ್ ಈ ರಾಜ್ಯದ ನಾಮಮಾತ್ರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ರಾಜ್ಯವು ೪೮ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಂದ (೩೬ ಏಕ-ಸದಸ್ಯ ಮತ್ತು ೧೨ ದ್ವಿಸದಸ್ಯ) ಚುನಾಯಿತರಾದ ೬೦ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ವಿಧಾನ ಸಭೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ^[೩] ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ೪ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿದ್ದವು (೨ ಏಕ ಸದಸ್ಯ ಮತ್ತು ೨ ದ್ವಿಸದಸ್ಯ). ^[೪]

೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ರಚನೆಯ ನಂತರ, ಸಿಂಗ್ರೌಲಿಯ ಕೊನೆಯ ದೊರೆ ರಾಮೇಶ್ವರ ಪ್ರಸಾದ್ ಸಿಂಗ್ ರಾಜಪ್ರಮುಖರಾದರು. ಆದರೆ ಅವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ ನಿಧನರಾದರು, ಆದ್ದರಿಂದ ರೇವಾ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಕೊನೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರ ಮಾರ್ತಾಂಡ್ ಸಿಂಗ್ ರಾಜಪ್ರಮುಖರಾದರು. ಮತ್ತು ಪನ್ನ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಕೊನೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರ ಯದ್ವೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಉಪರಾಜಪ್ರಮುಖರಾದರು.

ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವಧೇಶ್ ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಗ್ ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೪ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೯ ರಂದು ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದ ನಂತರ, ಎನ್.ಬಿ.ಬೊನರ್ಜಿ ಅವರು ೧೫ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೯ ರಂದು ಮುಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ನಂತರ ಎಸ್.ಎನ್.ಮೆಹ್ತಾ ಅವರು ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.

೧೯೫೧ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ೪೦ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷವು ೧೧ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ^[೩] ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಎಸ್‌.ಎನ್‌.ಶುಕ್ಲಾ ೧೩ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೫೨ ರಂದು ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದರು, ಶಿವಾನಂದ ಅವರು ಸ್ಪೀಕರ್ ಆದರು ಮತ್ತು ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ರಾಮ್ ಕಿಶೋರ್ ಶುಕ್ಲಾ ಅವರು ಸದನದ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕರಾದರು. ೩೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೫೬ ರಂದು ಸದನವನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಯಿತು.

ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಿಂದ ವಿಂಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಮೈಹಾರ್ ಶಾಸಕ ನಾರಾಯಣ ತ್ರಿಪಾಠಿ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ರೇವಾದ ಅಗ್ನಿ ಶಕ್ತಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಕುಲದೀಪ್ ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಿ ಅವರು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ್ದಾರೆ. 

1. ↑ ^{೧.೦ ೧.೧} Bhattacharyya, P. K. (1977). Historical Geography of Madhya Pradesh from Early Records. Delhi: Motilal Banarsidass. pp. 54–5. ISBN 0-8426-909-13.
2. ↑ "States Reorganisation Act, 1956". India Code Updated Acts. Ministry of Law and Justice, Government of India. 31 August 1956. pp. section 9. Retrieved 16 May 2013.
3. ↑ ^{೩.೦ ೩.೧} "Statistical Report on General Election, 1951 to the Legislative Assembly of Vindhya Pradesh" (PDF). Election Commission of India website.
4. ↑ "Statistical Report on General Elections, 1951 to the First Lok Sabha" (PDF). Election Commission of India website. Archived from the original (PDF) on 9 April 2009. Retrieved 29 October 2008.