Түйеқұстәрізділер
Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Түйеқұстәрізділер (лат. Struthioniformes) – қырсыз төсті құстар тобының бір отряды [1].
| Түйеқұстәрізділер | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Африкалық түйеқұс
| ||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||
|
Түйеқұстәрізділердің қаңқа қалдықтары миоцен дәуірінен Солтүстік Африкадан, Оңтүстік Еуропадан, Кіші және Оңтүстік-Шығыс Азиядан табылған. Ғылыми деректер бойынша 7 – 12 түрі тіршілік еткен. Қазіргі кезде 1 ғана түрі – түйеқұс (лат. Struthіo camelus) белгілі. Бұл осы күнгі тіршілік ететін құстардың ішіндегі ең ірісі. Биіктігі 2,7 м, салмағы 130 кг-нан асады. Африканың саванна және шөлейтті аймақтарында таралған. Қысқа аралықта, әсіресе қауіп төнгенде 72 км/сағатқа дейін шапшаң жүгіре алады.[2]. Қауырсындары денесін біркелкі жауып жатады, оның желпуіштерінде ілмекшелері болмайтындықтан, жеке-жеке шашақталып тұрады. Қораздарының қанат қауырсындарының ұшы мен құйрық қауырсыны ақ, қалған жері қара, мекиендерінде – қоңыр сұр түсті болады. Басы мен мойнын мамық жапқан.
Түйеқұстәрізділердің аяқтары ұзын әрі өте мықты. Сирақтары мен жіліншіктерінде қауырсын болмайды. Сүйек ішіндегі ауа қуысы нашар жетілген, құйрық (шонданай) безі болмайды, ішегі ұзын, етті қарыны қалың. Жер бетіндегі екі саусағы бар бірден бір құс. Түйеқұстәрізділер топтанып жүреді, 3 – 5 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Полигамды, бірнеше мекиені жұмыртқаларын бірігіп, жер бетінен ойыстап, шұңқыр етіп қазған бір ұяға салады. Жұмыртқасы ірі, оның салмағы 1,5 кг-ға жетеді, оны түнде қоразы, күндіз мекиені басады. Балапандар 6 – 7 аптадан кейін шығып, 6 – 8 айда ересек құсқа айналады.
Қазіргі кезде түйеқұстарды көптеген елдерде арнайы фермаларда өсіреді. Қазақстанда алғаш рет Қостанай облысындағы Қарабатыр шаруа қожалығында қолдан өсіріле бастады. Қазір мұндай арнайы фермалар Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданның Есік елді мекенінде, Шымкент қаласының маңында бар. Түйеқұстәрізділердің еті, жұмыртқасы және қауырсындары өте қымбат бағаланады.
Дереккөздері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
- ↑ Гиннес рекордтар кітабы 2013
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
