Биологиэ систематикэ
Биологиэ систематикэ — шъэныгъэм пылъ гъэсэныгъэ, мыхьэну зезыхьэр организымхэм классификациэ зэхэгъэкӀыгъэ языт. Классификациэм къыригъэкӀыр системэм организым кӀуэдахэри, дунем тетхэри ятепсэлъыхьауэ хэгъувэным.
Систематикэм и тхыдэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]Япэреуэ тхыдэм хэшъыкӀыгъуэ зиӀэр, систематикэм пылъауэ лъэжьыгъэ езгъэкӀуэкӀахэр Гептадор, абым яуж Аристотелымрэ абы и гъэса Теофрастымрэ, псэ зыӀуту хъуар я гурыӀуэгъуэхэмкӀэ зэгъэзэхуэгъуэ шъэныгъэм иратаху. Абыхэм организымхэм системэ фӀыуэ зэгъазэхуамкӀэ зэхагъэкӀахэ. КъэкӀыгъэхэр — жыгхэмрэ удзхэмрэкӀэ зэхагъэкӀахэт, псэушъхьэхэр — гупитӀ лъышӀыӀэхэр лъыхуабэхэр джоуэ зэхагъэкӀахэ. Апхуэду системэр къежьа, дунем и зэгъэзэхуэгъуэ щыӀэр зыгъэлъагъуэр.
ЗекӀуэшхуэхэм я зэманыгъуэм, шъэныгъэ хулъхугъэхэм нэхъыбу амал ягъуэта, я хэшъыкӀыгъухэр дуней зэхэтыкӀэмкӀэ хагъэхъуэну. XVI — XVII лъэхъэнэхэм хуабжу дуней зэхэтыкӀэм и зэгъэшъэным похьэхэ цӀыхухэр.
1735 гъэм Карл Линнейм тхылъ «Systema naturae». Абым дунем тет псэ зыӀуту хъуар «лъэпкъыгъуищкӀэ» зэхигъэкӀахэ: минералхэр, къэкӀыгъэхэр, псэушъхьэхэр джоуэ. Абым пэмыкӀыу Линнейм рангиплӀ къигъэшъхьэпа: классхэр, зэхэдзыгъэ, лъэпкъхэр, лӀэужъыгъуэхэр джоуэ.
Классификациэм и зэхъуэкӀыгъэм и тхыдэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]| Линней (1735) ЛъэпкъыгъуитӀ |
Геккел (1894) Лъэпкъыгъуищ |
Копеланд (1938) ЛъэпкъыгъуиплӀ |
Уиттекер (1969) Лъэпкъыгъуитху |
Уоезе (1977) Лъэпкъыгъуих |
Уоезе (1990) Доминионищ |
Кавалие-Смит (1998) ИмпериэитӀ Лъэпкъыгъуибл | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Псэушъхьэхэр | Эукариэхэр | Эукариэхэр | Псэушъхьэхэр |
| Пхъыщхьэмыщхьэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | КъэкӀыгъэхэр | ||
| Протистхэр | Ӏэргъэбэгухэр | Ӏэргъэбэгухэр | Ӏэргъэбэгухэр | ||||
| Протистхэр | Протистхэр | Хромистахэр | |||||
| Зэгъэзэхуэгъэншэ | Протистхэр | Протозоа | |||||
| Прокариотхэр | Прокариотхэр | Архейхэр | Архейхэр | Прокариотхэр | Бактериэхэр | ||
| Бактериэхэр | Бактериэхэр | ||||||
ТехьэпӀэхэр
[зэгъэзэхуэжын | кодыр зэгъэзэхуэжын]
|
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ биологиэмкӀэ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
