ხოსე მარტი
ხოსე მარტი
დაბადების სახელი	ხოსე ხულინ მარტი ი პერესი
დაბადების თარიღი	28 იანვარი, 1853 ჰავანა, კუბა
გარდაცვალების თარიღი	19 მაისი, 1895 დოს-რიოსი
ეროვნება	კუბელი
პროფესია	პოეტი მწერალი
მეუღლე(ები)	კარმენ ბასანი
შვილ(ებ)ი	ხოსე ფრანცისკო „პეპიტო“ მარტი

ხოსე ხულიან მარტი ი პერესი (ესპ. José Julián Martí y Pérez; დ. 28 იანვარი, 1853, ჰავანა — გ. 19 მაისი, 1895, დოს-რიოსი) — კუბელი რევოლუციონერი და მწერალი, ესპანეთის ბატონობის წინააღმდეგ განმათავისუფლებელი ბრძოლის იდეოლოგი და ორგანიზატორი. კუბის ეროვნული გმირი.

დაიბადა სამხედრო მოსამსახურის ოჯახში. 16 წლიდან რევოლუციურ საქმიანობაში ჩაება. 1870 წელს დააპატიმრეს და ესპანეთში გადაასახლეს. მადრიდისა და სარაგოსის უნივერსიტეტებში სწავლობდა ფილოსოფიას, ლიტერატურასა და სამართალს. 1875 წლიდან მექსიკასა და გვატემალაში ცხოვრობდა. 1879 წელს დაბრუნდა კუბაში და ესპანეთის წინააღმდეგ აჯანყების მომზადებაში იღებდა მონაწილეობას, რისთვისაც დააპატიმრეს და კვლავ ესპანეთში გაასახლეს. 1881 წელს გაემგზავრა ვენესუელაში, სადაც დააარსა „რევისტა ვენესოლანა” („ვენესუელის მიმოხილვა”). 1880–1895 ცხოვრობდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, სადაც აქვეყნებდა აშშ-ის მმართველი წრეების აგრესიული პოლიტიკის მამხილებელ წერილებს. დაქსაქსული ემიგრანტული ორგანიზაციებისგან მარტიმ შექმნა კუბის რევოლუციური პარტია (კრპ, 1892), რომელმაც გადამწყვეტი როლი ითამაშა 1895 წლის 24 თებერვალს კუბის ეროვნულ-განმათავისუფლებელი აჯანყების ორგანიზაციაში. მარტიმ დააარსა კრპ-ის ცენტრალური ორგანო გაზეთი „პატრია“. აჯანყებაში უშუალო მონაწილეობის მისაღებად 1895 წლის აპრილში მარტი კუბაში დაბრუნდა. ერთი თვის შემდეგ დაიღუპა ესპანელებთან ბრძოლში. მარტი პრაქტიკულ რევოლუციურ მოღვაწეობას უხამებდა რევოლუციისა და ეროვნულ-დამოუკიდებლობის საკითხების ღრმა თეორიულ დამუშავებას.

ხოსე მარტი მიჩნეულია კუბაში მოდერნიზმის წინამორბედად. მის პოეზიას ახასიათებს მუსიკალობა, აზრის სინათლე, პლასტიკურობა, უბრალოება (ლირიკული კრებულები „ისმაელილიო“, 1882; „თავისუფალი ლექსები“, გამოქვეყნდა 1913; „უბრალო ლექსები“, 1891 და სხვ.); მარტის ესთეტიკასა და პოლიტიკურ პროზაში წამყვანია დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლის თემა. მასვე ეკუთვნის სანტიმენტალური რომანი „დამღუპველი მეგობრობა“ (1885), „პიესები მეძავი“ (1874), „სიყვარულს სიყვარულით უხდიან“ (1875) და სხვა.

ხოსე მარტი დაიღუპა დოს-რიოსის ბრძოლაში, 1895 წლის 19 მაისს, მდინარეების კონტრამაესტრესა და კაუტოს შესართავის სიახლოვეს. იგი იყო პრაგმატულ კლასიკური ლიბერალისტი, რომელმაც თავისი ცხოვრება კუბის დამოუკიდებლობას მიუძღვნა. ამასთანავე იბრძოდა კუბაში დემოკრატიის მოსაპოვებლად.

• ხოსე მარტი ენციკლოპედია ბრიტანიკა (ინგლისური)
• ხოსე მარტი დაარქივებული 2019-10-20 საიტზე Wayback Machine. (ესპანური)
• ხოსე მარტი (ესპანური)
• ხოსე მარტი დაარქივებული 2015-09-26 საიტზე Wayback Machine. (ესპანური)
• ხოსე მარტი დაარქივებული 2004-12-04 საიტზე Wayback Machine. (ესპანური)

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 458.
• Martinez Estrada E., Marti revolucionario, t. 1, La Habana, 1967.
• Визен Л., Хосе Марти, М., 1964.