ქალაქი
სალვადორი Salvador de Bahia
სალვადორის ხედი
დროშა გერბი Sic illa ad arcam reversa est
ქვეყანა	ბრაზილია
შტატი	[[ ბაია]] ბაია
კოორდინატები	12°58′29″ ს. გ. 38°28′36″ დ. გ. / 12.97472° ს. გ. 38.47667° დ. გ. / -12.97472; -38.47667
მერი	ჟუან ენრიკე კარნეირუ
დაარსდა	1549
ფართობი	706 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	8 მ
მოსახლეობა	2,998,096 კაცი (2009)
სიმჭიდროვე	4,176.6 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი	UTC-3
სატელეფონო კოდი	71
საფოსტო ინდექსი	40000-000
ოფიციალური საიტი	salvador.ba.gov.br
სალვადორი ვიკისაწყობში

სალვადორი (პორტ. Salvador de Bahia, ისტორიული სახელწოდებაა São Salvador da Baía de Todos os Santos - ყველაწმინდის კონცხის წმინდა მაცხოვარი) — ბაიის შტატის დედაქალაქი, მოსახლეობის მხრივ სიდიდით მეოთხე ქალაქი ბრაზილიაში. მდებარეობს ქვეყნის უღარიბეს, ჩრდილო-აღმოსავლეთ რეგიონში. ქალაქის ისტორიული ცენტრი (ცნობილი, როგორც პელოურინიო, შემოკლებით - პელო, (პორტ. Pelourinho, Pelo)) თავისი კოლონიური ხანის არქიტექტურით, იუნესკოს მიერ აღიარებულია მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლად.

სალვადორი ამერიკის კონტინენტებზე ევროპელთა მიერ დაარსებული ერთ-ერთი პირველი ქალაქია. მას საფუძველი ჩაუყარეს პორტუგალიელმა კოლონისტებმა, ბრაზილიის პირველი გენერალ-გუბერნატორის, ტომე დე სოუსას წინამძღოლობით და, მოხერხებული მდებარეობის გამო, თავიდანვე ჩაფიქრებული იყო, როგორც კოლონიის ცენტრი. თავდაპირველად 1549 წელს, აშენდა ყველაწმინდის კონცხის წმინდა მაცხოვრის ციხესიმაგრე, რომლის გარშემოც შემდგომში გაიშალა ქალაქი^[1]. 1551 წელს პაპ იულიუს III-ის ბრძანებით, ქალაქში დაარსდა კათოლიკური საეპისკოპოსო კათედრა (დღემდე მოქმედია), რომელიც იეზუიტთა ხელში იყო^[2]. ამ დროს ჩაეყარა საფუძველი ქალაქში პირველ, ღვთისმშობლის ტაძარს (იდგა 1912 წლამდე, შემდგომ ახალი ააშენეს) ^[3]. კოლონიის დედაქალაქად გამოცხადების შემდეგ ჩამოყალიბდა ქალაქის ის სახე, რომელიც დღემდეა შენარჩუნებული: ოკეანის პირას მდებარე ქვემო ქალაქი, რომელიც მოიცავდა ნავსადგურსა და ბაზარს და დაახლოებით 85 მეტრით ზემოთ მდებარე ზეგანზე - ე.წ. ზემო ქალაქი, სადაც მდებარეობდა სამოქალაქო და რელიგიური ადმინისტრაცია და საცხოვრებელი უბნები^[4]. შაქრის ლერწმის წარმოების განვითარებამ სალვადორი აფრიკიდან შემოყვანილი მონებით ვაჭრობის მნიშვნელოვან ცენტრად აქცია. 1624 წელს ქალაქი ჰოლანდიელთა მიერ მართულ ვესტ-ინდოეთის კომპანიის ხელში აღმოჩნდა, მაგრამ 1625 წელს პორტუგალიელებმა, ესპანელების დახმარებით, მოახერხეს ქალაქის დაბრუნება და შემდგომშიც შეინარჩუნეს, მიუხედავად იმისა, რომ ჰოლანდიელებმა კიდევ სცადეს სალვადორის ხელში ჩაგდება, 1638 წელს

კოლონიის დედაქალაქად სალვადორი 1763 წლამდე დარჩა, რის შემდეგაც დედაქალაქი რიო-დე-ჟანეიროში გადაიტანეს. ამის შემდეგ, სალვადორი კვლავ ინარჩუნებდა ვაჭრობისა და სოფლის მეურნეობის ცენტრის ფუნქციას (ე.წ. „Recôncavo baiano“), მაგრამ ადმინისტრაციული მმართველობის ქალაქიდან გადატანამ მნიშვნელოვნად შეაფერხა ქალაქის განვითარება და მოდერნიზაცია და გამოიწვია მისი დაკნინება. ბრაზილიის დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ხანაში სალვადორის არისტოკრატია ერთხანს პორტუგალიის მეფის ერთგული რჩებოდა და პორტუგალიის ჯარების დასაყრდენს წარმოადგენდა, თუმცა, წინააღმდეგობას ბოლო მოეღო 1823 წლის 2 ივლისს, როცა, კაშუეირელმა აჯანყებულებმა ალყის შემდეგ აიღეს ქალაქი. ეს დღე ბაიის დამოუკიდებლობის დღედ ითვლება^[5]. დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ ქალაქში ნელა, მაგრამ, მაინც დაიწყო ინდუსტრიალიზაცია, განვითარდა ტრანსპორტი, აშენდა რკინიგზა. 1869-1873 წლებში საქალაქო ტრანსპორტის სააქციო საზოგადოების დამაარსებლის ანტონიო ფრანსისკო დე ლასერდას თაოსნობით, მისმა ძმამ-ინჟინერმა აუგუსტო ფედერიკო დე ლასერდამ ააგო პირველი სამგზავრო ლიფტი, რომლითაც ზემო და ქვემო ქალაქები დაუკავშირდა ერთმანეთს.

მდიდარი ისტორიისა და ძველი არქიტექტურის გამო, სალვადორი დღემდე ითვლება ბრაზილიის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს კულტურულ და ტურისტულ ცენტრად.

სალვადორი მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში, ატლანტის ოკეანის სანაპიროზე, მცირე ნახევარკუნძულზე, რომელიც ქმნის ხელსაყრელ ნავმისადგომს. კლიმატი ეკვატორული ტიპისაა და ხასიათდება ჰაერის მაღალი საშუალოწლიური ტემპერატურით და მაღალი ნალექიანობით.

სალვადორის ისტორიული ცენტრი*
იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი
ქვეყანა	ბრაზილია
ტიპი	კულტურული
კრიტერიუმები	iv, vi
სია	[1]
რეგიონი**	სამხრეთი ამერიკა
გაწევრიანების ისტორია
გაწევრიანება	1985  (მე-9 სესია)
ნომერი	309
* იხ. ინგლ. სახელი UNESCO-ს სიაში. ** იუნესკოს მიერ კლასიფიცირებული რეგიონი.

2019 წლის მონაცემებით, ქალაქის მოსახლეობა 2,871,560 მლნ.-მდეა. მოსახლეობის 53.3% ქალია, 46.7% - მამაკაცი და მათი 70.1% 15-59 წლისაა. 3.9% წერა-კითხვის უცოდინარია ^[6].

სალვადორში მაღალია აფრიკული წარმოშობის მოსახლეობის წილი. 2010 წლის აღწერით, მოსახლეობის 51.7% პარდუ (სხვადასხვა რასების ნარევი), 27.8% აფრიკული, 18.9% ევროპული, 1.3% აზიური და 0.3% ადგილობრივი აბორიგენული წარმოშობის ხალხია ^[7]. აფრიკული წარმოშობის მოსახლეობა დღევანდელი ბენინის, კონგოს, ანგოლის, ეთიოპიის, ნიგერიის, სენეგალის და მოზამბიკის ტერიტორიებიდან შემოყვანილი მონების შთამომავლები არიან ^[8]. მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა ქრისტიანია, ნაწილი-ათეისტი, ან ტრადიციული რწმენის მიმდევარი.

აფრიკული წარმოშობის მოსახლეობის (განსაკუთრებით, ე.წ. იორუბას ხალხების ^[9]) კულტურამ, რელიგიამ, ტრადიციებმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა სალვადორის ეთნოკულტურულ პროფილზე. აფრიკული ტრადიციული რწმენის შერწყმამ ქრისტიანულ-კათოლიკურთან, წარმოშვა სინკრეტული რელიგიები უმბანდა და კანდომბლე.

ქალაქის ეკონომიკის უმთავრეს მამოძრავებელ წყაროს წარმოადგენს ტურიზმი და მისგან მიღებული შემოსავალი. ქალაქის მეტროპოლიტანურ რეგიონში მდებარეობს ფორდის საამწყობო ქარხანა. ფუნქციონირებს ნავსადგური. მნიშვნელოვანი ინვესტიციები იდება ადგილობრივი ინფრასტრუქტურის განვითარებაში.^[10].

ქალაქთან დაკავშირებულია რამდენიმე გამოჩენილი ბრაზილიელი მოღვაწის სახელი.

• ანტონიო დე კასტრუ ალვისი (1847-1871) — რომანტიკოსი პოეტი, დრამატურგი და საზოგადო მოღვაწე.
• ჟორჟი ამადუ (1912-2001) — მწერალი, ჟურნალისტი და საზოგადო მოღვაწე. სალვადორსა და მის საზოგადოებას, რელიგიას, ადგილობრივ წეს-ჩვეულებებსა და სამზარეულოს მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა მწერლის შემოქმედებაში. რომანების „ქვიშის კაპიტნები“, „ჟუბიაბა“, „დონა ფლორი და მისი ორი ქმარი“, „სასწაულების ფარდული“ მოქმედება სალვადორში ხდება.
• რუი ბარბოზა (1849-1923) — მწერალი, იურისტი და პოლიტიკური მოღვაწე.
• ჟილბერტუ ჟილი (1942-) — მუსიკოსი, 2003-2008 წლებში ბრაზილიის კულტურის მინისტრი.
• ადრიანა ლიმა (1981-) — სუპერმოდელი.
• დანტე ბონფინ კოსტა სანტოსი (1983-) — ფეხბურთელი.

• იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ბრაზილიაში
• მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სია ამერიკაში

• ქალაქის საიტი დაარქივებული 2014-06-05 საიტზე Wayback Machine.
• (ინგლისური) ქალაქის ტურისტული პორტალი დაარქივებული 2007-03-02 საიტზე Wayback Machine.
• (ინგლისური) Carnival in Salvador დაარქივებული 2009-12-16 საიტზე Wayback Machine.

მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 309 ინგლ. • რუს. • ფრ.

ხ • გ • რ მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ბრაზილიაში ისტორიული ქალაქი ორუ-პრეტუ · ოლინდას ისტორიული ცენტრი · იეზუიტების მისია გუარანში: სან-მიგელ-დას-მისიონი · სალვადორის ისტორიული ცენტრი · საეკლესიო კომპლექსი ბონ-ჟესუს-დუ-კონგინიასი · იგუასუს ეროვნული პარკი · ქალაქი ბრაზილია · სერა-და-კაპივარის ეროვნული პარკი · სან ლუისის ისტორიული ცენტრი · დიამანტინას ისტორიული ცენტრი · ბრაზილიის ატლანტიკური ტყე · სერა-დუ-მარი · გოიასის ისტორიული ცენტრი · ჟაუს ეროვნული პარკი · პანტანალი · ფერნანდუ-დი-ნორონია და როკასი · შაპადა-დუს-ვეადეირუსის ეროვნული პარკი და ემასის ეროვნული პარკი · სან-ფრანცისკოს კვარტალი ქალაქ სან-კრისტოვანში · რიო-დე-ჟანეირო (ტიჟუკის ტყე, ბოტანიკური ბაღი, კორკოვადო, გუანაბარის უბე, კოპაკაბანა) · პამპულიის თანამედროვე ანსამბლი · ვალონგოს ნავსადგური · პარატი და ილია-გრანდე · რობერტუ ბურლე მარქსის ნამუშევრები