For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Rökfræði.

Rökfræði

Rökfræði [1] er undirgrein heimspekinnar sem fæst við gildi ályktana.

Fræðigreinin var fundin upp af forngríska heimspekingnum Aristótelesi á 4. öld f.Kr. Um miðja 19. öld fóru stærðfræðingar að sýna rökfræðinni aukinn áhuga, en nútímarökfræði er venjulega sögð verða til undir lok 19. aldar og er Gottlob Frege gjarnan talinn faðir nútímarökfræði.

Óformleg, formleg, táknleg, heimspekileg og stærðfræðileg rökfræði

[breyta | breyta frumkóða]
  • Óformleg rökfræði fæst við röksemdafærslur í náttúrulegum tungumálum. Rökvillur eru mikilvægt viðfangsefni innan óformlegrar rökfræði.
  • Formleg rökfræði fæst við ályktanir út frá formi þeirra. Innan formlegrar rökfræði eru mörg rökkerfi, svo sem setningarökfræði, umsagnarökfræði og háttarökfræði.
  • Táknleg rökfræði er formleg rökfræði sett fram með táknmáli rökfræðinnar. Táknleg rökfræði er stundum nefnd stærðfræðileg rökfræði vegna þess að táknmál rökfræðinnar var upphaflega þróað úr táknmáli stærðfræðinnar.
  • Heimspekileg rökfræði fæst við þau grundvallarhugtök sem rökfræðin gengur út frá, svo sem sannleika, merkingu, tilvísun o.fl. og tengslin á milli rökfræðinnar og náttúrulegra tungumála. Heimspekileg rökfræði er náskyld málspeki.
  • Stærðfræðileg rökfræði er annars vegar beiting rökfræðinnar á viðfangsefni innan stærðfræði, hins vegar samheiti fyrir táknlega rökfræði.

Eitt og annað

[breyta | breyta frumkóða]
  • Erlendur Jónsson gaf árið 1984 út bókina Frumhugtök rökfræðinnar (endurútg. 1992 og 1996) sem er íslensk kennslubók og um leið kynningarrit á formlegri rökfræði. Þar eru kynnt þau grundvallarhugtök er nútíma rökfræði styðst við svo og notkun þeirra bæði í umsagnarrökfræði og setningarrökfræði.
  • Þrætubók er á íslensku haft um kennslubók um heimspekilega rökræðu. En líka ádeilurit og (fræðilega) deilu. En umfram allt um þráttarhyggju (díalektík). Orðið tölubók var á íslensku áður fyrr haft um ræðufræði en líka almennt um mælskulist.

Tilvísanir

[breyta | breyta frumkóða]
  1. Rökfræði var áður fyrr einnig nefnd sannfræði þó það sé öllu víðtækara heiti, en kemur fyrir sem samheiti í greininni Rökfræði, eftir Arnljót Ólafsson sem birtist í Tímariti Hins íslenska bókmenntafélags 1891
  • Fyrirmynd greinarinnar var „Logic“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 22. nóvember 2005.
  • Gabbay, D.M. og Guenthner, F. (ritstj.) 2001-2005. Handbook of philosophical logic (2. útg.). 13 bindi. Dordrecht, Kluwer.
  • Hilbert, D. og Ackermann, W., 1928. Grundzüge der theoretischen Logik. Springer-Verlag, ISBN 0-8218-2024-9.
  • Hodges, W., 2001. Logic. An introduction to elementary logic. Penguin Books.
  • Hofweber, T., 2004. „Logic and Ontology“. Í Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  • Hughes, R.I.G., (ritstj.), 1993. A Philosophical Companion to First-Order Logic. Hackett Publishing Company.
  • Kneale, W. og Kneale, M., 1962/1988. The Development of Logic. Oxford University Press, ISBN 0-19-824773-7.
  • Lemmon, E.J., 1978. Beginning Logic. Hackett.
  • Priest, G., 2004. „Dialetheism“. Í Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  • Putnam, H., 1969. Is Logic Empirical?. Boston Studies in the Philosophy of Science, vol V.
  • Read, Stephen, 1995. Thinking About Logic. An Introduction to the Philosophy of Logic. Oxford University Press.
  • Smith, B., 1989. Logic and the Sachverhalt, The Monist 72 (1): 52-69.
  • „Hvers vegna er rökfræðin svona flókin og hver er tilgangurinn með henni?“. Vísindavefurinn.
  • „Reglur rökvíslegrar hugsunar“; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1987
  • „Rökfræði“; grein í Tímariti Hins íslenska bókmenntafélags 1891

Erlendir

{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Rökfræði
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?