Gladio-áætlunin
Gladio-áætlunin (eftir ítalska orðinu yfir gladius, stutt sverð) var skipulegt samstarf leyniþjónusta Ítalíu (SISMI) og CIA um að koma á fót andspyrnuhópum sem gætu tekið til starfa ef Sovétríkin myndu leggja löndin undir sig. Gladio-áætlunin gekk út á að koma fyrir leynilegum vopnabúrum, sjúkrahúsum og annarri aðstöðu og þjálfa hópa fólks til að hægt væri að koma undan mikilvægum stjórnmála- og vísindamönnum ef til innrásar kæmi, og vinna gegn hernámsyfirvöldum með undirróðursstarfsemi og hryðjuverkum.
Gladio-áætlunin var gerð árið 1951 þegar Kóreustríðið var hafið og talin var raunveruleg hætta á árás úr austri. Hún var svo leynileg að einungis fáeinir stjórnmálamenn og herforingjar vissu af henni. 1990 viðurkenndi Giulio Andreotti forsætisráðherra tilvist áætlunarinnar opinberlega og aðrir ítalskir stjórnmálamenn, eins og Francesco Cossiga sem var varnarmálaráðherra á árunum 1966-1970, staðfestu orð hans. Talið er að hópar innan áætlunarinnar hafi tekið þátt í að vopna hópa hægriöfgamanna og skipuleggja hryðjuverk á blýárunum 1969-1980.
Svipaðir vopnaðir Stay behind-hópar störfuðu í mörgum Atlantshafsbandalagsríkjum og nokkrum hlutlausum ríkjum. Eftir uppljóstranirnar á Ítalíu var gerð formleg opinber krafa um upplausn allra slíkra hópa, meðal annars af Evrópuþinginu. Opinberar rannsóknir hafa farið fram á starfsemi hópanna í Ítalíu, Sviss og Belgíu.
Þátttakendur: Bandaríkin · Sovétríkin · ANZUS · Atlantshafsbandalagið · Samtök hlutlausra ríkja · Suðaustur-Asíubandalagið · Varsjárbandalagið | |
5. áratugurinn | Desemberatvikin · Jaltaráðstefnan · Unthinkable-aðgerðin · Potsdamráðstefnan · Gúzenkomálið · Masterdom-aðgerðin · Beleaguer-aðgerðin · Blacklist Forty-aðgerðin · Íransdeilan 1946 · Gríska borgarastyrjöldin · Korfúsundsatvikið · Deilan um tyrknesku sundin · Vonarræðan · Myndun bráðabirgðastjórnar í Þýskalandi · Fyrri Indókínastyrjöldin · Truman-kenningin · Ráðstefna um samband Asíuríkja · Marshalláætlunin · Valdaránið í Tékkóslóvakíu 1948 · Deilur Títós og Stalíns · Herkví Berlínar · Svik Vesturveldanna · Járntjaldið · Austurblokkin · Vesturblokkin · Kínverska borgarastyrjöldin · Malajauppreisnin |
6. áratugurinn | Kóreustríðið · Valdaránið í Íran 1953 · Uppreisnin í Austur-Þýskalandi 1953 · Valdaránið í Gvatemala 1954 · Skipting Víetnam · Fyrsta Formósusundsdeilan · Genfarráðstefnan (1955) · Mótmælin í Poznań 1956 · Uppreisnin í Ungverjalandi · Súesdeilan · Spútnikáfallið · Önnur Formósusundsdeilan · Byltingin á Kúbu · Eldhúskappræðurnar · Bandung-ráðstefnan · Bricker-frumvarpið · McCarthyismi · Gladio-áætlunin · Hallstein-kenningin |
7. áratugurinn | Kongódeilan · Deilur Kína og Sovétríkjanna · Njósnavélardeilan · Innrásin í Svínaflóa · Kúbudeilan · Berlínarmúrinn · Víetnamstríðið · Valdaránið í Brasilíu 1964 · Innrás Bandaríkjanna í Dóminíska lýðveldið · Landamærastríðið í Suður-Afríku · Stjórnarbyltingin í Indónesíu · Dómínókenningin · ASEAN-yfirlýsingin · Borgarastyrjöldin í Laos · Herforingjastjórnin í Grikklandi · Menningarbyltingin · Landamæradeilur Indlands og Kína 1962 · Vorið í Prag · Gúllaskommúnismi · Landamæradeilur Kína og Sovétríkjanna |
8. áratugurinn | Bætt sambúð risaveldanna · Samningur um bann við útbreiðslu kjarnavopna · Svarti september í Jórdaníu · Borgarastyrjöldin í Kambódíu · Borðtennisstefnan · Berlínarsáttmálinn · Heimsókn Nixons til Kína 1972 · Valdaránið í Síle 1973 · Jom kippúr-stríðið · SALT-viðræðurnar · Borgarastyrjöldin í Angóla · Borgarastyrjöldin í Mósambík · Ogadenstríðið · Stríð Kambódíu og Víetnam · Stríð Kína og Víetnam · Íranska byltingin · Kondóráætlunin · Frelsisstríð Bangladess · Korean Air Lines flug 902 |
9. áratugurinn | Stríð Sovétmanna í Afganistan · Ólympíuleikarnir sniðgengnir · Saga Samstöðu · Kontraskæruliðar · Mið-Ameríkukreppan · RYAN · Korean Air Lines flug 007 · Able Archer 83 · Geimvarnaáætlunin · Innrásin í Grenada · Mótmælin á Torgi hins himneska friðar · Innrásin í Panama · Fall Berlínarmúrsins · Byltingarnar 1989 · Glasnost · Perestrojka |
10. áratugurinn | |
Samtök og stofnanir | |
Kapphlaup | Vígbúnaðarkapphlaupið · Kjarnorkukapphlaupið · Geimkapphlaupið |
Hugmyndakerfi | |
Áróður | Pravda · Radio Free Europe/Radio Liberty · Rauða hættan · Voice of America · Voice of Russia |
Utanríkisstefna | Truman-kenningin · Marshalláætlunin · Innilokunarstefna · Eisenhower-kenningin · Dómínókenningin · Kennedy-kenningin · Friðsamleg sambúð · Austurstefna · Johnson-kenningin · Brezhnev-kenningin · Nixon-kenningin · Ulbricht-kenningin · Carter-kenningin · Reagan-kenningin · Viðsnúningur |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.