Tunisia
Nagsasabtan: 34°N 9°E / 34°N 9°E
Republika ti Tunisia | |
|---|---|
 Wagayway
 Eskudo
| |
| Napili a pagsasao: حرية، كرامة، عدالة، نظام "Ḥurrīyah, Karāma, 'Adālah, Niẓām" "wayawaya, dignidad, hustisia, ken urnos"[1] | |
| Nailian a kanta: حماة الحمى "Humat al-Hima" (Ilokano: "Dagiti Mangisalsalakan iti Nakayanakan a Daga") | |
.svg) Lokasion ti Tunisia iti akin-amianan nga Aprika | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Tunis 36°49′N 10°11′E / 36.817°N 10.183°E |
| Opisial a sasao | Arabiko[2] |
| Dagiti naisasao a pagsasao | |
| Grupgrupo ti etniko | Arabo-Bereberes 98%, Europeano 1%, Hudio ken dadduma 1% [8][9] |
| Relihion | Islam (opisial)[10] |
| Nagan dagiti umili | Tunisiano |
| Gobierno | Unitario a semi-presidensial a batay-linteg a republika[11][12] |
• Presidente | Kais Saied |
• Kangrunaan a Ministro | Ahmed Hachani |
• Tagabitla ti Asemblia | Rached Ghannouchi |
| Lehislatura | Asemblia dagiti Pannakabagi ti Tattao |
| Pannakabangon | |
• Naiyussuat ti Taga-ugma a Kartahe | 814 BC |
• Naiyussuat ti Aghlabids | 800 |
• Naiyussuat ti Kalipato ti Fatimid | 909 |
• Naiyussuat ti Dinastia ti Hafsid | 1207 |
• Naiyussuat ti Dinastia ti Husainid | 15 Hulio 1705 |
• Wayawaya manipud iti Pransia | 20 Marso 1956 |
• Nairangarang ti Republika | 25 Hulio 1957 |
• Kudeta ti Tunisia idi 1987 | 7 Nobiembre 1987 |
• Aldaw ti Rebolusion | 14 Enero 2011 |
• Nairangarang ti maika-2 a republika | 10 Pebrero 2014 |
| Kalawa | |
• Dagup | 163,610 km2 (63,170 sq mi) (Maika-91) |
• Danum (%) | 5.04 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2020 | 11,708,370[13] (Maika-81) |
• Densidad | 71.65/km2 (185.6/sq mi) (Maika-110) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2020 |
• Dagup |  $159.707-bilion[14] |
• Tunggal maysa a tao | $13,417[14] |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2020 |
• Dagup | $44.192-bilion[14] |
• Tunggal maysa a tao | $3,713[14] |
| Gini (2017) | 35.8[15] kalalainganna |
| HDI (2019) | 0.740[16] nangato · Maika-95 |
| Kuarta | Dinar ti Tunisia (TND) |
| Sona ti oras | UTC+1 (CET) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +216 |
| Kodigo ti ISO 3166 | TN |
| TLD ti internet |
|
Ti Tunisia,[a] opisial a ti Republika ti Tunisia,[b] ket ti akin-amianan unay a pagilian iti Aprika. Daytoy ket parte ti rehion ti Maghreb iti Amianan nga Aprika, ken beddengan babaen tiu Arhelia iti laud ken abagatan a laud, Libya iti abagatan a daya, ken ti Baybay Mediteraneo itiamianan ken daya; sakupenna ti 163,610 km2 (63,170 sq mi), ken agraman ti populasion iti 11 a riwriw. Daytoy ket aglaon iti akindaya a patingga ti Banbantay Atlas ken dagiti akin-amianan a sakup ti desierto Sahara, ken dagiti nabati pay a teritoriona ket iti maarab a daga. Ti pantarna iti 1,300 km (810 mi) ken mangiraman ti pagtumpongan dagiti akinlaud ken akindaya a parte ti Labneng Mediteraneo. Ti Tunisia ket ayan ti akin-amianan unay a punto ti Aprika, ti Rawis Angela; ken ti kapitolio ken kadakkelan a siudadna ket ti Tunis, ken mabirukan daytoy iti amianan akindaya a partar, ken nakaalaan daytoy ti nagan ti pagilian.
Manipud idi nasapa nga ugma, tinagtagitao idi ti Tunisia babaen dagiti indihenio a Bereberes. Nangrugrugi a simmangpet dagidi Penisio idi maika-12 a siglo BC, ken nangipatakderda kadagiti nadumaduma a pagtaengan, ken ti rimmuaran ti Kartahe a kas ti kabilegan babaen idi maika-7 a siglo BC. Ti maysa a nangruna nga agtagtagilako nga imperio ken ti maysa karibel iti militar ti Republika a Romano, inabak idi ti Kartahe babaen dagidi Romano idi 146 BC, ken isuda ti nagsakup ti Tunisia para kadagiti kaaduan a sumaruno a 800 a tawen, ken nangipaammoda iti Kristianidad ken nangibati kadagiti maipapan iti arkitektura a legado a kas ti ampiteatro ti El Jem. Kalpasan dagiti panangipadas a nangrugi idi 647, pinarukma dagiti Muslim iti amin a Tunisia babaen idi 697, ken nangiyegda iti Islam ken kultura nga Arabo kadagiti lokal nga agtataeng. Nangitakder ti panagtengngel ti Imperio nga Otomano idi 1574 ken nagturay kadagiti sumurok a 300 a tawen, aginggana iti panagrukma ti Pranses iti Tunisia idi 1881. Nakagun-od ti wayawaya ti Tunisia babaen ti panangidaulo ni Habib Bourguiba, nga isu ti nangirangarang iti Republika ti Tunisia idi 1957. Ita nga aldaw, ti Tunisia ti kabassitan a pagilian iti Amianan nga Aprika, ken ti kultura ken identidadna ken nairamut iti napaut a panagtutumpong dagiti nadumaduma a kultura ken etnisidad iti daytoy a siglo.
Idi 2011, ti Rebolusion ti Tunisia, a kinalbit babaen ti kaawan ti wayawaya ken demokrasia babaen dagiti 24 a tawen a turay ni presidente Zine El Abidine Ben Ali, ket nangparmek ti turayna ken nangikatalisado iti dakdakkel a Primabera nga Arabo iti amin a ballasiw ti rehion. Dagiti nawaya nga adu ti partidona a parlamento a panagbubutos ket nabiit a natengel kalpasan dayta; nagbutos manen ti pagilian iti parlamento idi 26 Oktubre 2014,[18] ken para iti presidente idi 23 Nobiembre 2014.[19] Agtultuloy ti Tunisia a kas maysa a unitario a semi-presidensial a representatibo a demokratiko a republika; ken ti kaikaisuna a pagilian iti Amianna nga Aprika a naidasig a kas "Nawaya" babaen ti Freedom House,[20] ken naikeddeng a ti kaikaisuna a napno a demokratiko nga estado iti Lubong nga Arabo babaen ti Indeks ti Demokrasia ti Economist Intelligence Unit.[21][c] Daytoy ket maysa kadagiti bassit-usit a pagilian iti Aprika a nairanggo iti nagato iti Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan, nga agraman iti maysa kadagiti kangatuan ti matgedan iti tunggal maysa a tao iti kontinente.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- Dagiti nota
- Dagiti nagibasaran
- ^ "Tunisia Constitution, Article 4" (PDF) (iti Arabiko). 26 Enero 2014. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 9 Pebrero 2014. Naala idi 10 Pebrero 2014.
- ^ "Tunisian Constitution, Article 1" (PDF) (iti Arabiko). 26 Enero 2014. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 9 Pebrero 2014. Naala idi 10 Pebrero 2014. "Nawaya nga Estado ti Tunisia, siwawaya ken naturay; Islam ti relihionna, Arabiko ti pagsasaona, ken Republika ti pormana."
- ^ Arabic, Tunisian Spoken. Ethnologue (19 Pebrero 1999). Naala idi 5 Septiembre 2015.
- ^ "Tamazight language". Encyclopædia Britannica. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2021-01-04. Naala idi 2021-07-26.
- ^ "Nawaat – Interview avec l' Association Tunisienne de Culture Amazighe". Nawaat.
- ^ Gabsi, Z. (2003). An outline of the Shilha (Berber) vernacular of Douiret (Southern Tunisia). PhD Thesis, Western Sydney University.
- ^ "Tunisian Amazigh and the Fight for Recognition – Tunisialive". Tunisialive. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 18 Oktubre 2011.
- ^ Fadhlaoui-Zid, Karima; Martinez-Cruz, Begoña; Khodjet-el-khil, Houssein; Mendizabal, Isabel; Benammar-Elgaaied, Amel; Comas, David (Oktubre 2011). "Genetic structure of Tunisian ethnic groups revealed by paternal lineages". American Journal of Physical Anthropology (iti Ingles). 146 (2): 271–280. doi:10.1002/ajpa.21581. PMID 21915847.
- ^ "Tunisia" (PDF). International Religious Freedom Report for 2011, United States Department of State – Bureau of Democracy Human Rights and Labor.
- ^ "The Constitution of the Tunisian Republic" (PDF). constitutionnet.org. Naala idi 29 Oktubre 2017.
- ^ Frosini, Justin; Biagi, Francesco (2014). Political and Constitutional Transitions in North Africa: Actors and Factors. Routledge. p. 4. ISBN 978-1-317-59745-2.
- ^ Choudhry, Sujit; Stacey, Richard (2014) "Semi-presidential government in Tunisia and Egypt" Naiyarkibo 2016-02-02 iti Wayback Machine. International Institute for Democracy and Electoral Assistance. Naala idi 7 Enero 2016.
- ^ "National Institute of Statistics-Tunisia". National Institute of Statistics-Tunisia. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 28 Nobiembre 2019. Naala idi 2 Marso 2020.
- ^ a b c d "Tunisia". International Monetary Fund.
- ^ "GINI index". World Bank. Naala idi 19 Enero 2013.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Naala idi 16 Disiembre 2020.
- ^ "Report on the Delegation of تونس". Internet Corporation for Assigned Names and Numbers. 2010. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 31 Mayo 2012. Naala idi 8 Nobiembre 2010.
- ^ "Tunisie : les législatives fixées au 26 octobre et la présidentielle au 23 novembre". Jeune Afrique (iti Pranses). 25 Hunio 2014.
- ^ "Tunisia holds first post-revolution presidential poll". BBC News. 23 Nobiembre 2014.
- ^ "Tunisia | Country report | Freedom in the World | 2020". freedomhouse.org. 2020. Naala idi 30 Abril 2020.
- ^ "Democracy Index 2018". The Economist (iti Ingles). Naala idi 30 Disiembre 2019.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Dagiti midia a mainaig iti Tunisia iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Tunisia manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Tunisia iti Curlie (iti Ingles)
Wikimedia Atlas iti Tunisia
Heograpiko a datos a mainaig iti Tunisia iti OpenStreetMap
| Naturay nga es-estado | .svg) | |
|---|---|---|
Es-estado nga addaan iti limitado a pannakabigbig |
| |
1 Di nalawag ti kinaturay. | ||
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dadduma | |
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
