Baskišćina
| kraje | Španiska, Francoska | |
| rěčnicy | něhdźe 690.000 hač 800.000 | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | Izolowana rěč | |
| oficielny status | ||
| hamtska rěč | Španiska (Awtonomne zhromadźenstwo Baskiska a dźěle wot Navarra | |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-1: |
eu | |
| ISO 639-2: |
baq | |
| ISO 639-3 (SIL): |
eus | |
| karće | ||
| ||
| Rozšěrjenje Baskišćiny w Europje | ||
| ||
| Rěčne regiony a dialekty | ||
| wikipedija | ||
Baskišćina (euskara, w narěčach euskera, euskuera, üskara) je izolowana rěč w zapadnej Europje, kotraž so w někotrych regionach Španiskeje a Francoskeje rěči.
Eksistuja někotre hypotezy wo móžnej přiwuznosći baskišćiny z druhimi rěčemi, ale dotal njeje žana z nich powšitkownje akceptowana.
Rěč ma sydom hłownych narěčow, a to Biskaya, Gipuzkoa, Araba (Alava) a Nafarroa w Španiskej kaž tež Lapurdi, Nafarroa Beherea a Zuberoa (Souletin) we Francoskej.
Rěčne charakteristiki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Tu ma so jenož powšitkowny přehlad podać.
Fonologija
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Wokalny system je třischodźenkowy a njerozezna žanu wokalne kwantity. Wokale su /a, e, i, o, u/. Konsonanty su w sćěhowacej tabeli wopisane.
Konsonanty Baskišćiny
| labial | dental | apiko- alveol. |
dorso- alveol. |
postalv. | palatal | velar | glottal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Okklusive njespěwny |
p | t | ʦ (tz) | ʨ (ts) | ʧ (tx) | (c) (tt) | k | . |
| Okklusive spěwny |
b | d | . | . | . | (ɟ) (dd) | g | . |
| Frikatiwne | (f) | . | s (z) | ɕ (s) | ʃ (x) | . | x/ʤ (j) | h |
| Nazale | m | n | . | . | . | (ɲ) (ñ) | . | . |
| Wibranty | . | . | . | r (rr) | . | . | . | . |
| Taps/Flaps | . | . | . | ɾ (r) | . | . | . | . |
| Lateralne | . | . | . | l | . | ʎ (ll) | . | . |
Rozdźěl mjez ts a tz je fonemiski, kaž přikładny por
- atzo „wčera“
- atso „stary“
dokładuje.
Wurjekowanje njespěwnych ploziwe je sylnišo aspirowane hač w romaniskich rěčach.
Alfabet
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Alfabet Baskišćiny ma 22 pismikow.
Aa Bb Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ Oo Pp Rr Ss Tt Uu Xx Zz
Sćěhowace pismiki so jenož w cuzych słowach wužiwaja:
Cc Qq Vv Ww Yy
| Baskisce | Transkripcija[1] | Komentar[1] | Přikład | Přełožk |
|---|---|---|---|---|
| Wo wokalach | ||||
| ai | aj | jako w słowje majs (němsce Mais) | kaixo | halo |
| a | jeli n abo l slěduje | baina | a | |
| au | zwukaj so po jednym wurjekujetej | jaun | knjez | |
| e | ä | jako w němskim słowje Bett | etxe | dom |
| e | jeli a slěduje | anderea | žona | |
| ei | äj | jako w Hey | hodei | mróčel |
| ä | jeli n abo l slěduje | seilu | listowa znamka | |
| Wo konsonantach | ||||
| b | b | faktisce je něšto srjedźne mjez b a w | bero | ćopły |
| d | d | jako w Dorf | dut | jo mam |
| w słowje so lispluje | uda | lěćo | ||
| g | g | jako w gut | gizon | muž |
| (g) | so mjez a a o lědma wurjekuje | dago | je | |
| h | - | wón so njewurjekuje | hemen | tu |
| (ch) | wón so w sewjerje jenož tróšku wurjekuje | Guggenheim | Guggenheim | |
| j | j | jako w Jogurt | joan | hić |
| ch | w Gipuzkoa jako w Bach | jertse | pulower, pjezl | |
| l | l | jako w Leben | beltza | čorny |
| lj | jeli před tym i steji | oilo | kokoš | |
| n | n | na spočatku słowa jako w Name | non | hdźe |
| nj | jeli před tym i steji | baina | a | |
| ñ | nj | jako w Anja | Iruñea | Pamplona |
| r | r | jazykowy r | hiri | město |
| rr | dwójce jazykowy r | herri | lud | |
| s | sh | wón je warianta lisplowaneho s | sudur | nós |
| t | t | jako w Tor | tren | ćah |
| ts | tsh | atso | stara žona | |
| tx | tsch | jako němske tsch, č | ||
| tz | z | jako z w Pizza | utzi | wostajić |
| x | sch | jako sch w Schule | kaixo | halo |
| z | ss | jako w Gasse | zer | što |
Nóžki
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Joxe Azurmendi: "Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich" In: Wolfgang W. Moelleken (Herausgeber), Peter J. Weber (Herausgeber): Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik, Bonn: Dümmler, 1997. ISBN 978-3537864192
- Kauderwelsch Band 140, Baskisch Wort für Wort, 1. Auflage, 2002, ISBN 3-89416-509-X
- Martin Haase: Sprachkontakt und Sprachwandel im Baskenland, Die Einflüsse des Gaskognischen und Französischen auf das Baskische, ISBN 3-87548-021-X
Eksterne wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Ernst Kausen: Die baskische Sprache. Gießen 2001 (DOC) (němsce)
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
