સી. વી. રામન
જન્મ	૭ નવેમ્બર ૧૮૮૮  ટ્રિચી (બ્રિટીશ ભારત)
મૃત્યુ	૨૧ નવેમ્બર ૧૯૭૦
અભ્યાસ સંસ્થા	યુનિવર્સિટી ઓફ મદ્રાસ કોલકાતા વિશ્વવિદ્યાલય
વ્યવસાય	ભૌતિકશાસ્ત્રી
જીવન સાથી	Lokasundari Ammal
બાળકો	Venkatraman Radhakrishnan, Chandrasekhar (Raja) Raman
માતા-પિતા	R. Chandrasekhara Iyer  Parvathi Ammal
કુટુંબ	CS Ayyar, Mangalam, Kumaraswamy (Skandan), Sundaram, Sitalaxmi, Meena, Ramaswamy
પુરસ્કારો	Nobel Prize in Physics (૧,૭૨,૯૪૭, for his work on the scattering of light and for the discovery of the effect named after him, ૧૯૩૦) Knight Bachelor Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi (૧૯૫૬–) honorary doctor of the University of Bordeaux (૧૯૪૮) doctor honoris causa from the University of Paris (૧૯૩૨)
સહી

ચંન્દ્રશેખર વેંકટ રામન (તમિલ: சந்திரேசகர ெவங்கடராமன்) (૭ નવેમ્બર ૧૮૮૮ - ૨૧ નવેમ્બર ૧૯૭૦) એક મહાન ભૌતિકવિજ્ઞાની હતા. પ્રકાશનો આણ્વિક ફેલાવો તથા 'રામન અસર' (અંગ્રેજી: Raman Effect) માટે તેમને ૧૯૩૦માં નોબલ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થયો હતો.^[૧]

સી.વી. રામનનો જન્મ ભારત દેશના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા તામિલનાડુ રાજ્યનાં તિરુચિરાપલ્લી ખાતે હિંદુ, બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. એમની માતૃભાષા તમિલ છે. બાળપણમાં જ તેમના પરિવારને વિશાખાપટનમ, આંધ્ર પ્રદેશ ખાતે રહેવા જવાનું થયું. તેમના પિતાજી ગણિત તથા ભૌતિકશાસ્ત્રના વ્યાખ્યાતા હોવાને કારણે રામનને ભણવાનું યોગ્ય વાતાવરણ ઘરમાં જ મળી ગયું હતું. આ વિષયોના તેમના ઊંડા અભ્યાસે વોલ્ટેરની કોલેજમાં તેમને સ્થાન મળ્યું અને વિદ્યાર્થી આલમમાં તે ખુબ પ્રિય થઇ પડ્યા. ખગોળશાસ્ત્રમાં પણ તેમને ઊંડો રસ હતો. તેમના ભત્રીજા સુબ્રમણ્યન ચંદ્રશેખરને પણ ભૌતિકશાસ્ત્રના વિષયમાં નોબેલ પુરસ્કાર ઇ.સ. ૧૯૮૩ના વર્ષમાં એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.

રામન પ્રેસિડન્સી કોલેજ, ચેન્નઈ ખાતે ઇ.સ. ૧૯૦૨ના વર્ષમાં દાખલ થયા, અને ઇ.સ. ૧૯૦૪નાં વર્ષમાં એમણે સ્નાતકની પદવી મેળવી. જેમાં એમણે પ્રથમ સ્થાને રહી સુવર્ણચંદ્રક પણ જીત્યો હતો. ઇ.સ. ૧૯૦૭નાં વર્ષમાં એમણે વિજ્ઞાનના અનુસ્નાતકની પદવી ૭૦%થી વધુ ગુણાંક સાથે મેળવી હતી. ત્યારબાદ એમણે આસિસ્ટન્ટ એકાઉન્ટન્ટ જનરલ તરીકે ઇન્ડીયન ફાયનાન્સ ડિપાર્ટમેન્ટમાં કોલકાતા ખાતે પોતાની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી.

ડૉ. ચંદ્રશેખર વેંકટરામને ઈ.સ. ૧૯૨૮ની ૨૮ ફેબ્રુઆરીના દિવસે પ્રકાશના પરાવર્તનની વિસ્મયકારક ઘટના નિહાળી. વિજ્ઞાનજગતમાં આ ઘટનાનો પ્રભાવ એટલો બધો પડ્યો કે, સમગ્ર એશિયામાંથી ભૌતિકશાસ્ત્રમાં નોબલ પારિતોષિક સૌ પ્રથમ તેમને એનાયત થયું હતું. વિજ્ઞાનની આ સુવર્ણ ઘડીને બિરદાવતાં ૨૮મી ફેબ્રુઆરી “રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ” તરીકે ઉજવાય છે. ૨૮મી ફેબ્રુઆરીએ ડૉ. રામને તેમની નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનારી શોધ ‘રામન ઇફેકટ’નો આવિષ્કાર કર્યો હતો. પ્રકાશના કિરણો કઈ રીતે કામ કરે છે તે વિશે તેમણે ઉંડું સંશોધન કર્યુ હતું જે પાછળથી ભૌતિક વિજ્ઞાન જગતમાં ‘રામન ઇફેકટ’ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યું.

• ભૌતિકશાસ્ત્ર વિષયમાં ઈ. સ. ૧૯૩૦ના વર્ષનો નોબેલ પુરસ્કાર નોબલ ફાઉન્ડેશનની વેબસાઇટ પર
• નોબેલ પ્રાઇઝ આંતરજાળ પર સંકલન
• પથ રચયિતા (Path creator) - સી. વી. રામન
• નોબેલ પ્રવચન સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૫-૧૬ ના રોજ વેબેક મશિન
• સી. વી. રામનના વૈજ્ઞાનિક સંશોધનપત્રોનું સંકલન

v t e ભારત રત્નથી સન્માનિત
૧૯૫૪-૧૯૬૦	ડૉ. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન, સી. રાજગોપાલાચારી, સી. વી. રામન (૧૯૫૪) ભગવાન દાસ, એમ. વિશ્વેશ્વરૈયા, જવાહરલાલ નેહરુ (૧૯૫૫) ગોવિંદ વલ્લભ પંત (૧૯૫૭) ધોન્ડો કેશવ કર્વે (૧૯૫૮)
૧૯૬૧–૧૯૮૦	બિધાન ચંદ્ર રોય અને પુરસોત્તમદાસ ટંડન (૧૯૬૧) રાજેન્દ્ર પ્રસાદ (૧૯૬૨) ઝાકીર હુસૈન અને પાંડુરંગ વામન કાણે (૧૯૬૩) લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી (૧૯૬૬) ઈન્દિરા ગાંધી (૧૯૭૧) વી. વી. ગીરી (૧૯૭૫) કે. કામરાજ (૧૯૭૬) મધર ટેરેસા (૧૯૮૦)
૧૯૮૧–૨૦૦૦	વિનોબા ભાવે (૧૯૮૩) ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાન (૧૯૮૭) એમ. જી. રામચંદ્રન (૧૯૮૮) બાબાસાહેબ આંબેડકર અને નેલ્સન મંડેલા (૧૯૯૦) રાજીવ ગાંધી, વલ્લભભાઈ પટેલ, અને મોરારજી દેસાઈ (૧૯૯૧) અબુલ કલામ આઝાદ, જે. આર. ડી. તાતા, અને સત્યજીત રે (૧૯૯૨) ગુલઝારીલાલ નંદા, અરુણા આસફ અલી, અને અબ્દુલ કલામ (૧૯૯૭) એમ. એસ. સુબ્બુલક્ષ્મી અને ચિદંબરમ સુબ્રમણ્યમ (૧૯૯૮) જયપ્રકાશ નારાયણ, અમર્ત્ય સેન, ગોપીનાથ બોરદોલોઈ, અને રવિ શંકર (૧૯૯૯)
૨૦૦૧–૨૦૧૯	લતા મંગેશકર અને બિસ્મિલ્લાહ ખાન (૨૦૦૧) ભીમસેન જોશી (૨૦૦૮) સી.એન.આર.રાવ અને સચિન તેંડુલકર (૨૦૧૪) મદન મોહન માલવીયા અને અટલ બિહારી વાજપેયી (૨૦૧૫) નાનાજી દેશમુખ, ભુપેન હજારિકા, અને પ્રણવ મુખર્જી (૨૦૧૯)