Varróko ha'e va'ekue mba'eporã reko heta ojehecha akue amo saro'y XVI ipahápe ha saro'y XVIII iñepyrũme mbytépe, oñepyrũ upe tetã Itália-pe, ha upéi oñemyasãi umi tetã katóliko rehe Európa ha Amérika pegua, oguahẽ mboyve, michĩ michĩme ha heko ojoavymíva, umi tetã oñemoĩva katóliko jeroviáre ha umi tetã Ásia pegua.

Hetaite varróko rembiapokue ojehecha opaichagua tembiapoporãme, ojeikuaa oĩ heta ku ñe'ẽporãhaipyre varróko ha oĩ avei jogapokuaa, ñemoha'ãnga, jeroky, mba'epu porã ha heta ambuéva ojejapo va'ekue varróko rekópe.

Varróko rembiapokuéra imba'ehetáva, sa'y hetáva, ijeguapaite ha mba'emichĩ porãite memete, hákatu oĩ tembiapo varróko sa'i oreko umi mba'ekuéra. Oĩ heta karai arandu he'íva varróko mba'eporã ára jehasáre oreko mbohapy pehẽngue guasu: «ymaguare» (ary 1580-1630), «ikakuaáma» (ary 1630-1680) ha «aréva» (ary 1680-1750).^[1]

Heta ambuéva he'i avei varróko ndaha'éi mante mba'eporã reko, ha'e katu tembiasa ára pukukue ha avano'õ iñarandupy rembiapo, yvypóra ohekávo ohecha pyahuhápe ko Yvy, ava rembiapo ha Tupã, ohekávo omoporã umi mba'eporã ymaguare.^[2] Upéicha, varróko mboyve ojehecha Európa avano'õme ko "renacimiento".

• 
  Upe tupãmi Terakuã oĩvo kavaju Pégaso ári.
• 
  Tupão Viéna-pe
• 
  Óga guasu Belvedere
• 
  Tupão guasu Santiago de Compostela.
• 
  Tupãomi Pindoráma retãme.

• Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Varróko reheguaCommons.
• Varróko rembiasami karaiñe'ẽme