Irurtzun

Localización
42°55′06″N 1°49′43″O / 42.9183, -1.8285Coordenadas: 42°55′06″N 1°49′43″O / 42.9183, -1.8285
Estado	España
Comunidade foral	Navarra
Poboación
Poboación	2.316 (2023) (661,71 hab./km²)
Lingua oficial	lingua éuscara (zona lingüística) lingua castelá
Xeografía
Parte de	Mancomunidade de Sakana Mancomunidade de Servizos Sociais de Base de Irurtzun Zona euscalduna de Navarra
Superficie	3,5 km²
Altitude	484 m
Comparte fronteira con	Arakil Cendea de Iza (pt) Imotz
Organización política
• Alcalde	Juan José Iriarte Vitoria
Identificador descritivo
Código postal	31.860
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	31904
Páxina web	irurtzun.eus

Irurtzun (en castelán: Irurzun) é un concello de Navarra, situado no meiriñado de Pamplona, na bisbarra de La Barranca, no val de Arakil e a 20 km da capital da comunidade, Pamplona. A súa poboación en 2013 foi de 2.300 habitantes (INE), o seu termo municipal ten unha superficie de 3,5 km² e a súa densidade de poboación é de 657,14 hab./km².

Atópase na confluencia das autovías A-10, que comunica Iruñea con Vitoria e A-15, que comunica Iruñea con Donostia.

O topónimo Irurtzun provén do éuscaro, aínda que ten un significado dubidoso. Segundo o filólogo Mikel Belasko podería estar relacionado co nome da planta chamada zihaurri (en certas variantes dialectais ihaurri), que se corresponde co engo ou sabugueiriño. Segundo esta hipótese, o nome da planta (z)ihaurri iría acompañado do sufixo abundancial -tze ou tzu e do sufixo -un, variante de une, que significa lugar. Así, o significado etimolóxico último de Irurtzun sería lugar con abundancia de engo.

A documentación máis antiga que nomea esta poboación data do século XIII. Nela é mencionada baixo os nomes Yrurçun, Hirurçu, Irusun, Irurçun ou Içurçun.

O nome vasco e castelán da localidade difiren na súa pronunciación e forma de escribir, aínda que orixinalmente eran comúns. Da forma orixinal Irurçun pasou en castelán a Irurzun, mentres que en lingua vasca mantivo a pronunciación orixinal, que actualmente se transcribe como Irurtzun. En 1996, cando o concello de Irurzun constituíuse en concello independente separándose de Arakil adoptou como denominación oficial a variante vasca do topónimo.

Irurtzun atópase no extremo oriental do corredor da Barranca, ó pé dos montes Erga (1088 msnm) e Gaztelu (996 msnm). Devanditos montes conectan coa Serra de Aralar e Andia respectivamente.

Dos Hermanas, Ardubil, Aralar, San Martín, Ardanzeta, Urbasa, Aldapa...

O concello limita polo norte con Latasa e Aguinaga, polo sur con Izurdiaga, polo leste con Aizcorbe e polo oeste con Etxeberri.